Ελληνικό Ιδρυμα πολιτισμού

Εισήγηση για την αναδιάρθρωση του

ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (ΕΙΠ)

Τα μέχρι τούδε πεπραγμένα του ΕΙΠ καταδεικνύουν ότι ο θεσμός αυτός εξέπεσε για δυο θεμελιώδεις λόγους. Ο πρώτος, έχει να κάμει με τον χαρακτήρα του. Συνελήφθη κατά το πρότυπο ανάλογων Ιδρυμάτων που έχουν όμως την υποστήριξη μεγάλων χωρών, όπως του Γαλλικού Ινστιτούτου ή του Ινστιτούτου Γκαίτε, ενώ συγχρόνως συγκεντρώνουν σημαντική ζήτηση, στις χώρες που φιλοξενούνται, για τις δραστηριότητές τους. Ο δεύτερος αφορά στην ελληνική μοίρα των δημοσίων θεσμών. Μεταβάλλονται είτε σε όργανα εξυπηρέτησης κομματικών συμφερόντων είτε σε πρυτανεία ευδαίμονος βίου και σίτισης φίλων (π.χ. των μελών της Διοίκησης) και ημετέρων (διοικητικών υπαλλήλων κ.α.). Εν προκειμένω ισχύουν και οι δυο λόγοι, με έμφαση στον δεύτερο.

Η νέα διοίκηση αποφάσισε να προτείνει τη ριζική αναδιάρθρωση του ΕΙΠ, σε ό,τι αφορά τη δομή του αλλά και τους τρόπους με τους οποίους θα επιχειρήσει να ανταποκριθεί στον λόγο της ύπαρξής του, την ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμικού κεκτημένου στον κόσμο.

Ειδικότερα εισηγείται:


1) Να επιλεγεί ο κεντρικός σχεδιασμός των δράσεων του Ιδρύματος. Για το σκοπό αυτό προτείνεται η δημιουργία ενός ευέλικτου και ολιγομελούς ΔΣ (με μέγιστο αριθμό 7 μελών) και η εσωτερική ακτίνωση του θεσμού σε επιτελικούς Τομείς αρμοδιοτήτων. Το ΔΣ θα είναι αρμόδιο για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της στρατηγικής του ΕΙΠ. Κάθε Τομέας θα έχει επί κεφαλής μέλος του ΔΣ και θα συγκροτείται από τρία επιπλέον εξωτερικά μέλη με ανάλογη επιστημονική, καλλιτεχνική ή άλλη αρμοδιότητα. Οι Τομείς θα είναι επιφορτισμένοι να επεξεργάζονται πολιτικές ή δράσεις, τις οποίες θα εισηγούνται στο ΔΣ. Το ΔΣ θα δύναται να εξουσιοδοτεί τους Τομείς ή να συνεργάζεται με άλλους φορείς (Ινστιτούτα, ΑΕΙ, Ερευνητικά Κέντρα, Μουσεία, κλπ) για την προώθηση των σκοπών του ΕΙΠ.

2) Προτείνεται στο πλαίσιο αυτό η κατάργηση των παραρτημάτων του ΕΙΠ στο εξωτερικό και η δημιουργία «Σταθμών» σε περιοχές στρατηγικού ενδιαφέροντος ή «Γραφείων» εντός των πρεσβειών, όπου αυτό χρειάζεται. Οι «Σταθμοί» (και τα «Γραφεία») θα είναι επιφορτισμένα να υποβάλουν προτάσεις, ιδέες δράσεων ή συνεργειών και να προωθούν τις πολιτικές του Ιδρύματος. «Σταθμοί» θα μπορούσαν να δημιουργηθούν σε ορισμένες βαλκανικές χώρες ή σε πόλεις όπως το Παρίσι, οι Βρυξέλλες, η Νέα Υόρκη, το Τορόντο, η Μόσχα, το Κίεβο, η Μελβούρνη κλπ.

3) Οι δράσεις του Ιδρύματος θα αναπτύσσονται σε επίπεδο χωρών ή γεωγραφικών συνόλων κι όχι μονοσήμαντα σε συγκεκριμένες πόλεις. Θα μπορεί έτσι να επιλέγεται το ‘σημείο’ δράσης με ευελιξία, ανάλογα με το ενδιαφέρον του θέματος ή της περιοχής, κι όχι σε συνάρτηση με την έδρα του παραρτήματος. Με τον τρόπο αυτόν θα μεγιστοποιείται το όφελος και θα εξοικονομούνται πόροι, αφού θα είναι εφικτός ο σχεδιασμός πολιτικών με γνώμονα τις εθνικές προτεραιότητες και το πραγματικό βάρος της «εκδήλωσης».

4) Στις κεντρικές δράσεις του ΕΙΠ προτείνεται, ενδεικτικά, να περιληφθούν ζητήματα όπως:

(α) Η λειτουργία Ψηφιακής Βιβλιοθήκης του Ελληνισμού. Η Βιβλιοθήκη αυτή θα συγκεντρώσει και θα θέσει στη διάθεση του παγκόσμιου κοινού τις υπάρχουσες ηλεκτρονικές εγγραφές της ελληνικής γραμματείας και των έργων που αναφέρονται σ’αυτήν ή εν γένει στον ελληνισμό. Θα αναλάβει επίσης να συμπληρώσει όπου απαιτείται την ψηφιοποίηση της εναπομενούσης γραμματείας, ιδίως της νεότερης και σύγχρονης.
(β) Η δημιουργία Τράπεζας Δεδομένων με πληροφορίες για θέματα και δραστηριότητες ελληνικού ενδιαφέροντος. Η Τράπεζα αυτή θα συνδέεται με σημαντικά μουσεία, πανεπιστήμια, κέντρα ερευνών, πολιτιστικά ιδρύματα κ.α. ενώ συγχρόνως θα προβάλει τη σύγχρονη πολιτισμική και επιστημονική δημιουργία.
(γ) Η δημιουργία Βιβλιοθήκης του Ελληνισμού στην Αθήνα, σε συνδυασμό με ένα Κέντρο Έρευνας και μια Εστία συνάντησης Ελλήνων της διασποράς και ελληνιστών. Με τον τρόπο αυτόν θα μπορέσει να συγκροτηθεί ένα παγκόσμιο δίκτυο πνευματικών ανθρώπων με σημείο αναφοράς τον ελληνικό πολιτισμό και η πρώτη ύλη για την προώθηση των δράσεων του ΕΙΠ και περαιτέρω πολιτικών για τον ελληνισμό.
(δ) Οι έδρες, οι σπουδές και οι ερευνητικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο εξωτερικό περιέρχονται στην αρμοδιότητα του ΕΙΠ προκειμένου να ενταχθούν σε ένα πλαίσιο συνολικής πολιτικής επεξεργασίας και να διαμορφωθούν οι αναγκαίες προτεραιότητες. Το περιεχόμενο των ανωτέρω δράσεων (οι έδρες κλπ) πρέπει να διαφοροποιούνται ανάλογα με την ιδιαιτερότητα της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή. Για παράδειγμα, στη Ρουμανία μπορούν να προωθηθούν σπουδές για την αρχαιότητα ή πολλώ μάλλον για το βυζαντινό και μάλιστα για το νεότερο ελληνισμό σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση της ρουμανικής εθνικής οντότητας κλπ.


5) Το ΕΙΠ για την εκπλήρωση του σκοπού του αναλαμβάνει την αρμοδιότητα να αναπτύξει συστηματικές συνεργασίες και κοινές δράσεις με θεσμούς της ελληνικής διασποράς. Στους σκοπούς του όμως περιλαμβάνεται και ο ελληνισμός της διασποράς και συνεπώς η επεξεργασία πολιτικών που θα κατατείνουν στην όσμωσή του με το ελληνικό πολιτισμικό κεκτημένο.

6) Το ΕΙΠ αναλαμβάνει να διερευνήσει την εφικτότητα οικοδόμησης Ινστιτούτου της Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας, το οποίο θα είναι επιφορτισμένο βασικά με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αξιοποιώντας τις προσφερόμενες δυνατότητες των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας. Το πρόγραμμα αυτό, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί με τη συνεργασία αρμοδίων ιδιωτικών και δημοσίων φορέων και να προσφέρεται τόσο στον ελληνισμό της διασποράς όσο και σε κάθε ενδιαφερόμενο.

7) Το ΕΙΠ αναλαμβάνει να καθιερώσει ένα σημαντικό βραβείο που θα απονέμεται τακτικά (πχ κάθε δυο χρόνια) σε διακεκριμένες αλλοδαπές προσωπικότητες που έχουν διακριθεί σε διάφορους τομείς (επιστήμες, γράμματα, τέχνες, πολιτική) που συνάπτονται με τον ελληνικό πολιτισμό.


8) Το ΕΙΠ είναι ο επίσημος σύμβουλος της ελληνικής πολιτείας (της κυβέρνησης, των κομμάτων κλπ) στα ζητήματα που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές του ( πχ για το πολιτισμικό μέρος μιας επίσκεψης του Πρωθυπουργού στο εξωτερικό ή για την υλοποίηση πολιτικών στρατηγικού ενδιαφέροντος κλπ).

9) Προϋπολογισμός: Το ΕΙΠ οφείλει να αποκτήσει ίδιον κεφάλαιο από εισφορές και κρατική επιχορήγηση. Η περαιτέρω κρατική επιχορήγηση πρέπει να αφορά μόνον στα λειτουργικά του έξοδα ή σε δράσεις που θα ζητούνται από φορείς του δημοσίου ή θα παρουσιάζουν ειδικό ενδιαφέρον.

10) Το προσωπικό: Είναι απολύτως απαραίτητη η ριζική αναδιάρθρωση και ιδίως η απόδοση του υπάρχοντος διοικητικού προσωπικού στο δημόσιο. Η στελέχωση του ΕΙΠ με (ολιγομελές οπωσδήποτε) προσωπικό πρέπει να συνεκτιμά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του και περαιτέρω να συναρτάται με τις λειτουργίες που κάθε φορά θα αναλαμβάνει.

11) Οίκοθεν νοείται ότι στο ΕΙΠ θα στεγασθούν όλοι οι θεσμοί που υπάρχουν σήμερα στο πλαίσιο του Υπουργείου Πολιτισμού (ιδίως του ΟΠΕΠ) –και ενδεχομένως άλλων υπουργείων- με το αυτό αντικείμενο ώστε να συντονισθεί το έργο τους και να αποφευχθεί η αλληλοεπικάλυψη, η σπατάλη δυνάμεων και χρήματος που γίνεται σήμερα.

Αθήνα, 29 Μαΐου 2005

Γιώργος Κοντογιώργης