Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2020

Γιώργος Κοντογιώργης Ο δεσποτικός χαρακτήρας του κοινοβουλευτισμού

Γιώργος Κοντογιώργης Ο δεσποτικός χαρακτήρας του κοινοβουλευτισμού Κοντογιώργης Γιώργος SLpress 22 Οκτωβρίου 2020 Ο πολίτης στο κράτος-σύστημα παραμένει κυριολεκτικά υπήκοός του, δεν είναι εταίρος της Πολιτείας. Συνάγεται δηλαδή ότι ο άνθρωπος της νεοτερικότητας απελευθερώθηκε μεν από τα δεσμά της φεουδαρχίας, σε ό,τι αφορά στην ατομικότητά του, όμως το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό σύστημα διατήρησε όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δεσποτικού καθεστώτος. Παραμένει, δηλαδή, υποκείμενο ιδιοκτησίας. Πράγμα που σημαίνει ότι ο αποκλεισμός των μελών της κοινωνίας από την ιδιοκτησία του συστήματος, δεν καθιστά το άτομο ελεύθερο στο κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό πεδίο. Η σύμβαση, που προϋποθέτει την εξάρτηση, υποκρύπτει την εκχώρηση ελευθερίας. Απλώς δεν είναι αναγκαστική, αφού εγγράφεται στο αξιακό σύστημα της εποχής μας. Κατά τούτο ανάγεται στη νομιμοποίηση του καθεστώτος ανελευθερίας, ορίζει ένα είδος εθελοδουλίας. Το γεγονός αυτό, έχει και άλλες προεκτάσεις, όπως η έμφαση στην έννοια του “δικαιώματος”. Και μάλιστα στον ισχυρισμό ότι τα “δικαιώματα” απειλούνται από την πλειονότητα της κοινωνίας. Ισχυρισμός που συνομολογεί ότι ο διακινητής του αξιώματος αυτού αντιτείνει το δικαίωμα των ολίγων στην ελευθερία του όλου, δηλαδή της κοινωνίας. Το επιχείρημα ότι με τον τρόπο αυτόν προστατεύεται η μειονότητα είναι απολύτως σαθρό. Η πολιτική ελευθερία ορίζεται δυνάμει όχι με βάση την αρχή της πλειοψηφίας, η οποία απαντάται σε κάθε πολίτευμα, αλλά από την αρχή της ενσάρκωσης της Πολιτείας (μέρους ή όλου της) από την κοινωνία των πολιτών. Η σημερινή μοναρχευόμενη ολιγαρχία Το πολιτικό σύστημα της νεοτερικότητας, στο οποίο προσχώρησε εξαρχής και στο οποίο εμμένει η Αριστερά, ορίζει το αρχετυπικό είδος της εκλόγιμης μοναρχίας. Δηλαδή, μιας αυστηρά εξουσιαστικής και κατά τούτο ανθρωποκεντρικά πρώιμης μορφής μοναρχευομένης ολιγαρχίας. Το σύστημα αυτό, στην εποχή της μετάβασης από τη δεσποτεία στον πρώιμο ανθρωποκεντρισμό, υπήρξε για τις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες εμφανώς προοδευτικό. Προέκρινε την απόρριψη της ιδιοκτησιακής αντίληψης του κράτους (η έννοια της μοναρχικής απολυταρχίας / κρατικής δεσποτείας) υπέρ ενός κράτους που συγκροτούσε αυτό καθεαυτό μια νομική κατασκευή, ένα νομικό πρόσωπο, του οποίου το πολιτικό προσωπικό έμελλε να απολαμβάνει τη λαϊκή νομιμοποίηση. Εντούτοις, η δομή και η λογική του κράτους αυτού, δηλαδή η σχέση μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής, δεν άλλαξε. Το κράτος και συγκεκριμένα οι φορείς του συνέχισαν να κατακρατούν δίκην ιδιοκτησίας το σύνολο της εξουσίας που διέθετε προηγουμένως ο απόλυτος άρχων. Στο πλαίσιο αυτό, το κράτος ορίζει την επικράτεια της κοινωνικής συλλογικότητας. Ενσαρκώνει, όμως, συγχρόνως το πολιτικό σύστημα, μεγάλο μέρος της οικονομικής ιδιοκτησίας, τη Διοίκηση, τη Δικαιοσύνη, τον στρατό, την αστυνομία, όλα όσα προσήκουν στη συγκρότηση και στη λειτουργία της κοινωνίας. Η κοινωνία, από την πλευρά της, εκλαμβάνεται ως το άθροισμα των ατόμων ιδιωτών ή υπηκόων που ανήκουν θεσμικά στο κράτος. Εξ ου και δεν διαθέτει ιδίαν βούληση. Ο κοινοβουλευτισμός συνεχιστής του παλαιού καθεστώς Τη βούλησή της κοινωνίας, τι θέλει και τι όχι, τι την συμφέρει και τι όχι, το αποφασίζει σε πρώτο και τελευταίο βαθμό ο ηγέτης. Το σύστημα αυτό εναποθέτει εντέλει τη διαμόρφωση των πολιτικών της χώρας στους συσχετισμούς δύναμης που διαμορφώνονται στο περιβάλλον της κοινωνίας, συχνά από τους φορείς της (οικονομικής) ιδιοκτησίας, δηλαδή εξωθεσμικά, όχι στο πλαίσιο της ίδιας της Πολιτείας. Θα λέγαμε ότι ο κοινοβουλευτισμός αναπαράγει σήμερα με τόση ακρίβεια τον αρχέτυπο του παλιού καθεστώτος, ώστε να θεωρεί ως αυτονόητη την τοποθέτηση της πολιτικής τάξης υπεράνω του νόμου, δηλαδή την εξαίρεσή της από την έννομη τάξη (από το λεγόμενο κράτος δικαίου), τον μη ανακλητό της χαρακτήρα, την εναντίωσή της στην κοινωνική βούληση και προφανώς την οποιαδήποτε σκέψη να ελέγχεται και να αποδίδει λογαριασμό των πεπραγμένων της. Το εξόχως μοναρχικό αυτό πολιτικό σύστημα, θα αποκληθεί από τη νεοτερικότητα ως αναντιλέκτως δημοκρατικό, με συνέπεια η εναντίωση σ’ αυτό να χαρακτηρίζεται συλλήβδην ως υπόλογη προσήνειας προς το αυταρχικό καθεστώς.

Παρασκευή 23 Οκτωβρίου 2020

Γ. Κοντογιώργης, Το ελλαδικό κράτος ο μεγάλος ασθενής

Ο ελληνικός κόσμος αντιμέτωπος με τη διαρκή αντεπανάσταση που διεξάγουν οι πραιτοριανοί της ευρωπαϊκής απολυταρχίας δια χειρός του ελλαδικού κράτους από το 1832. Το εγχείρημα της καταστολής του αντιστασιακού χαρακτήρα του Έλληνα Ο Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρώην Πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργος Κοντογιώργης στις 23.10.2020 στον ραδιοφωνικό σταθμό Παραπολιτικά FM 90.1 και στον δημοσιογράφο Λάμπρο Καλαρρύτη.

Πέμπτη 22 Οκτωβρίου 2020

Γ. Κοντογιώργης, Ο Ρήγας Φεραίος και το Πολιτικό Όραμα του

Η συγγραφέας Αναστασία Βούλγαρη συνομιλεί με τον Γεώργιο Κοντογιώργη, Ομότιμο Καθηγητή και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο τρίτο μέρος της συνέντευξής του στην Πεμπτουσία ο πρ. Πρύτανης κ. Κοντογιώργης αναφέρεται στο Ρήγα Φεραίο και το Πολιτικό Όραμα του.

Γ. Κοντογιώργης, Οι Ελληνικές Κοινότητες και το Δημοτικό Τραγούδι. Η συνοχή και η συνέχεια του Ελληνισμού

Η συγγραφέας Αναστασία Βούλγαρη συνομιλεί με τον Γεώργιο Κοντογιώργη, Ομότιμο Καθηγητή και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξής του στην Πεμπτουσία ο πρ. Πρύτανης κ. Κοντογιώργης αναφέρεται στη συμβολή των Ελληνικών Κοινοτήτων και του Δημοτικού Τραγουδιού στη συνοχή και τη συνέχεια του Ελληνισμού.

Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 2020

Γ. Κοντογιώργης : Η ελληνική πολιτική ελίτ έχει «Γουναρισμό» στα εθνικά θέματα

https://www.neakriti.gr/article/editors-blogs/giorgos-sahinis-blog/1593289/g-kodogiorgis-i-elliniki-politiki-elit-ehei-gounarismo-sta-ethnika-themata/ Γ. Κοντογιώργης: Η ελληνική πολιτική ελίτ έχει «Γουναρισμό» στα εθνικά θέματα Ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο στον 98.4 Το ελλαδικό κράτος είναι ο μεγάλος ασθενής. Είναι όλοι τους "γουναριστές". Ο εκχωριτισμός ως επίσημο δόγμα της ελλαδικής άρχουσας τάξης. Η ελλάδα αντιμέτωπη με το δίλημμα: συνθηκολόγηση ή πόλεμος. Ο Ερντογκάν έως το Δεκέμβριο θα διαμορφώσει στο πεδίο το πλαίσιο της διαπραγμάτευσης το οποίο η χώρα θα κληθεί να υπογράψει. Η όποια συμφωνία για την υφαλοκριπίδα και την ΑΟΖ δεν θα αποτελέσει τη λύση αλλά το εφαλτήριο για το επόμενο στάδιο συνθηκολόγησης που θα οδηγήσει στην οροστική "ιμιοποίηση" της χώρας. Η αποτυχία του ελληνικού πολιτικού συστήματος με την επιλογή του κατευνασμού έναντι της Τουρκίας, οδηγεί όχι στην Φινλανδοποίηση αλλά στην Ιμιοποίηση της χώρας και αυτό είναι συνέπεια ενός ιδιότυπου «Γουναρισμού» από τον οποίο διακατέχεται η ελληνική πολιτική ελιτ διαχορνικά, είπε στον 98.4 ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο, Γιώργος Κοντογιώργης. Αυτό το δόγμα της ελληνικής πολιτικής ελίτ, οδηγεί σε μια «μικρή τίμια Ελλάδα» με κατεύθυνση «αφήστε μας ήσυχους για την εσωτερική νομή της χώρας και κάντε ότι θέλετε σε θέματα κυριαρχικών δικαιωμάτων και τμημάτων κυριαρχίας μας». Οι κόκκινες γραμμές διαρκώς αλλάζουν και όλα οδηγούν σε δορυφοροποίηση της χώρας. Τα όσα συμβαίνουν στο Καστελλόριζο, είπε, δεν είναι παρά η συνέχεια μιας αντίληψης πλήρους υποχώρησης με φοβικά σύνδρομα που η ίδια η πολιτική ελίτ μας καλλιέργησε, ώστε στο τέλος να συρθούμε σε διαπραγματεύσεις όπως επιθυμεί η Τουρκία εφ όλης της ύλης και με νέες παραχωρήσεις από την Κύπρο ως τα νησιά μας. Στόχος της Τουρκίας είπε ο κ. Κοντογιώργης, δεν είναι μόνο η ΑΟΖ και η Υφαλοκρηπίδα, αλλά η υποταγή της Ελλάδας και η έξοδος των συμφερόντων της Τουρκίας με ή χωρίς τον Ερντογάν, έως την Αδριατική. https://goo.gl/SK4FTd Το πρωί ενημέρωση, ψυχαγωγία όλη μέρα... Ακούστε μας ζωντανά εδώ: www.radio984.gr Ακολουθήστε μας σε όλα μας τα δίκτυα Facebook: https://goo.gl/EZjvXN Instagram: https://bit.ly/2OMtJOc Twitter: https://bit.ly/2ybopKV LinkedIn: https://bit.ly/340oEGy Μέλος του ομίλου της ΚΡΗΤΗ TV Subscribe CreteTv: https://goo.gl/qyDHtn Subscribe neakriti: https://bit.ly/2zSmuw7

Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2020

Γ. Κοντογιώργης, Τι είναι η «Ελληνικότητα»;

Η συγγραφέας Αναστασία Βούλγαρη συνομιλεί με τον Γεώργιο Κοντογιώργη, Ομότιμο Καθηγητή και πρώην Πρύτανη του Παντείου Πανεπιστημίου. Στο πρώτο μέρος της συνέντευξής του στην Πεμπτουσία ο πρ. Πρύτανης κ. Κοντογιώργης αναφέρεται στην έννοια της «Ελληνικότητας», με αφορμή το πρόβλημα της ταυτότητας του Νέου Ελληνισμού σήμερα.

Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2020

Γιώργος Κοντογιώργης Μία δημοκρατική Πολιτεία δεν παράγει ολιγαρχικές πολιτικές

Γιώργος Κοντογιώργης Μία δημοκρατική Πολιτεία δεν παράγει ολιγαρχικές πολιτικές SLpress 10 Οκτωβρίου 2020 Η σύγχυση ανάμεσα στη φάση της μεγάλης κοσμοσυστημικής κλίμακας που κατέκτησε η ανθρωπότητα και στο πρώιμο ανθρωποκεντρικό στάδιο που βιώνει, είναι ευρέως υπόλογη της άρνησης της νεοτερικής διανόησης να προσέλθει σε μια επανεκτίμηση των εννοιών που ορίζουν τα φαινόμενα. Η επιμονή της να θεωρεί ότι η φάση που διανύει η ανθρωπότητα σήμερα είναι η πλέον ολοκληρωμένη και τελειωτική, συνάδει με την ιδεολογική της επιλογή ότι οι λύσεις οφείλουν να αναζητηθούν στο πλαίσιο του παρόντος συστήματος. Προφανώς, όμως, συγχέει την καθόλα εξαιρετική ως προς τις επιπτώσεις της οικοδόμηση του ανθρωποκεντρισμού στο επίπεδο της μεγάλης κοσμοσυστημικής κλίμακας (του κράτους έθνους), με το ανθρωποκεντρικό στάδιο που διανύει. Οι επισημάνσεις αυτές διευκρινίζουν, σε τελική ανάλυση, το ερώτημα εάν η Αριστερά είναι έτοιμη να ανασυνδεθεί με το μέλλον και να επανέλθει σε τροχιά προόδου. Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Στον ίδιο ακριβώς βαθμό που και το σύνολο της νεοτερικότητας αδυνατεί να συλλάβει, ή μάλλον αρνείται να αποδεχθεί, τις πραγματικότητες που αποτυπώνουν τη δυναμική τους στις ημέρες μας και την φύση των εξελίξεων που σημειώνονται στον κοσμοσυστημικό χώρο. Διότι, ακόμη και αν αποδεχθούμε την αδυναμία της να συλλάβει τις εξελίξεις, δεν γίνεται η Αριστερά να μην αντιλαμβάνεται το αυτονόητο: η προσέγγιση του μέλλοντος ενός νέου ανθρώπου (λ.χ. ενός εφήβου) δεν δύναται να γίνει υπό το πρίσμα της ηλικίας του, χωρίς να συνεκτιμηθούν τα επόμενα στάδια της βιολογικής του εξέλιξης. Η Αριστερά γνωρίζει Κατά την ίδια έννοια, δεν είναι δυνατόν να μην έχει συνείδηση του γεγονότος ότι η βιολογία του κοινωνικού ανθρώπου δεν επιτρέπει υπερβάσεις φάσεων, όπως για παράδειγμα την είσοδό του κατ’ ευθείαν στην εποχή της ωριμότητας, ή την υπέρβαση των φάσεων που επιτάσσει η βιολογία των εμβίων όντων (όπως από την εφηβεία να οδηγηθεί εξ αποφάσεως στην εποχή της ωριμότητας κλπ). Και σε κάθε περίπτωση, δεν είναι άδολη η ολοένα και πιο συχνή επίκληση του δημοκρατικού χαρακτήρα της σημερινής μοναρχικής-ολιγαρχικής Πολιτείας. Ούτε είναι τυχαίο ότι συνάδει με τη διαπιστούμενη σημαίνουσα αμφισβήτηση ακόμη και της δυνατότητάς της να διασφαλίσει στοιχειωδώς τον κοινωνικό σκοπό της πολιτικής. Προφανώς γνωρίζει η Αριστερά ότι ένα ολιγαρχικό σύστημα είναι φύσει προορισμένο να παράγει ολιγαρχικές πολιτικές. Ότι εάν η σημερινή Πολιτεία ήταν δημοκρατική δεν θα υπήρχε χώρος για πολιτικές που θα αντέλεγαν στη βούληση της κοινωνίας. Το γεγονός αυτό ομολογεί ότι η νέα Αριστερά, η νέα Δεξιά και η παλαιοδεξιά-Ακροδεξιά, δηλαδή το σύνολο εν προκειμένω της νεοτερικότητας, γνωρίζουν ότι η κοινωνία των πολιτών δεν συμμετέχει της Πολιτείας. Περαιτέρω, ότι η κοινωνική βούληση δεν αποτελεί το διακύβευμά της. Με απλούστερη διατύπωση, όλες μαζί οι πολιτικές δυνάμεις αποδέχονται ότι οφείλει να μην “κρατεί ο δήμος” (μια πολιτειακά συντεταγμένη κοινωνία των πολιτών), αλλά το κράτος και πιο συγκεκριμένα οι νομείς του. Αυτοί, για να προσδώσουν στο κράτος λαϊκή νομιμοποίηση, προσάρτησαν την έννοια του δήμου σ’ αυτό (ταυτίζοντας το νομικό πλάσμα του κράτους με το “δημόσιο” και την “πολιτική κοινωνία”). Οικειοποιήθηκαν την Πολιτεία και απέκλεισαν την κοινωνία των πολιτών από αυτήν. Οικειοποίηση της κοινωνίας Εφεξής, η κοινωνία δεν έχει βούληση, είναι άμορφη, απαίδευτη και ιδιοτελής μάζα, “λαός”. Τη βούλησή της την διαμορφώνει αυθεντικά, δίκην απόλυτου κηδεμόνος, ο κάτοχος της πολιτικής εξουσίας. Στο πλαίσιο αυτό, η κοινωνία δεν δικαιούται καν να εκφέρει αντιρρήσεις, ή να ελέγξει τον εξουσιαστή-κηδεμόνα της. Τελεί απλώς υπό πολιτική “αντίληψη”. Ο εμμονικός αυτός ισχυρισμός είναι πολλαπλά συντηρητικός: Πρώτον, διότι εννοεί ότι οι κοινωνικοί συσχετισμοί οφείλουν να διαμορφώνονται εξωθεσμικά, δηλαδή στο πεζοδρόμιο, με την πολιτική διαμεσολάβηση (όχι αντιπροσώπευση) της κομματικής καθοδήγησης. Εντούτοις, ακόμη και εάν ο πολιτικός λόγος της κομματικής Αριστεράς είναι “φιλολαϊκός”, είναι βέβαιον ότι οι συσχετισμοί θα τον ακυρώσουν. Το γεγονός αυτό το γνωρίζει η Αριστερά, το διδάσκει, άλλωστε, η ίδια η μαρξική θεωρία, αλλά και η εμπειρία των πολιτικών πειραματισμών από θέση εξουσίας που διακίνησε τις τελευταίες δεκαετίες. Δεύτερον, διότι αρνείται να αποδεχθεί την πολιτική χειραφέτηση την κοινωνίας, ήτοι τη μετάβασή της από την έννοια του “λαού” σε εκείνη της “κοινωνίας των πολιτών”. Από την πολιτειότητα που ταυτοποιεί το ανήκειν του πολίτη στο κράτος, στην πολιτειότητα που εγγράφει τον πολίτη ως εταίρο της Πολιτείας. Από τον “πολίτη-ιδιώτη” στον “πολίτη-εντολέα” της πολιτικής τάξης. Ο πολίτης-ιδιώτης, με την ψήφο του διαιτητεύει μεταξύ των ολίγων “μονομάχων” της κομματικής ηγεσίας, οι οποίοι επιλέγονται από τους ποικίλους όσους μηχανισμούς του παρασκηνίου. Ουσιαστικά, όμως, επιλέγουν μονάρχη για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ο οποίος έχει όλες τις εξουσίες και προνομίες του μονάρχη. Αδιέξοδη συζήτηση Σε ό,τι μας αφορά, εκτιμάμε ότι η αναζήτηση της διαμόρφωσης των συσχετισμών ανάμεσα στην κοινωνία και στους ιδιοκτήτες του συστήματος της οικονομίας, εξωθεσμικά, προβληματική στο παρελθόν, στις ημέρες μας έχει καταστεί αδιέξοδη. Εξ ου και θεωρούμε ότι το διακύβευμα στις ημέρες μας εστιάζεται πρωταρχικά στην ανάγκη να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ κοινωνίας, κράτους και αγοράς. Αναγγέλλει, όμως, τη μετάβαση σε ένα νέο περιβάλλον, όπου η ελευθερία θα αξιώσει τη διακτίνωσή της πέραν της προσωπικής-ιδιωτικής ζωής, στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πεδίο. Ζητούμενο, στο πλαίσιο αυτό, δεν είναι επομένως η απαγόρευση ή το σταμάτημα της εξέλιξης, το τέλος της λεγόμενης “παγκοσμιοποίησης” με την επιστροφή στο παρελθόν του κυρίαρχου κράτους. Ζητούμενο είναι η αντιστάθμιση της απομειωθείσης εξωτερικής του κυριαρχίας του με την ανάκτηση εκ μέρους της κοινωνίας μέρους της πολιτικής αρμοδιότητας. Δεν φταίει η “παγκοσμιοποίηση” και η κοσμοσυστημική ανάπτυξη των ανθρωποκεντρικών παραμέτρων, αλλά ο εγκιβωτισμός στο παρελθόν ορισμένων από αυτές. Εν προκειμένω, η άρνηση των δυνάμεων που συγκροτούν την άρχουσα (πνευματική, πολιτική κλπ) τάξη, να οδηγήσουν την κοινωνία στο μέλλον.

Παρασκευή 9 Οκτωβρίου 2020

Κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες ο Δ΄ τόμος του ελληνικού κοσμοσυστήματος από τις Εκδόσεις Σιδέρη

Σε λίγες ημέρες κυκλοφορεί ο Δ΄τόμος του ελληνικού κοσμοσυστήματος, που διαπραγμετεύεται το κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό σύστημα, τον νομικό πολιτισμό και τις ιδεολογικές συνιστώσες της βυζαντινής κοσμόπολης με τις οβιδιακές μεταβολές που σηματοδότησαν την οικουμενική ολοκλήρωση του ελληνισμού και την ανάδυση της νεοτερικότητας

Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2020

Γιώργος Κοντογιώργης Γιατί ο διχασμός είναι συστατικό στοιχείο του Ελληνισμού

Γιώργος Κοντογιώργης Γιατί ο διχασμός είναι συστατικό στοιχείο του Ελληνισμού https://slpress.gr/idees/giati-o-dichasmos-einai-systatiko-stoicheio-toy-ellinismoy/#.X2UHkLouJxQ.facebook Κοντογιώργης Γιώργος 18 Σεπτεμβρίου 2020 Η διχόνοια και η εσωτερική συχνά αιματηρή σύγκρουση αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί την σταθερά του ελληνικού κόσμου από τις καταβολές του μέχρι τις ημέρες μας. Μια απλή ματιά την ιστορία αποκαλύπτει ότι οι περίοδοι που επικρατούσε διχασμός στην ελληνική κοινωνία είναι βαθύτερες και μακρύτερες από ό,τι εκείνες της συνοχής της. Υπό μια άλλη έννοια, το γεγονός αυτό δύναται να συνεκτιμηθεί ως ένα θεμελιώδες τεκμήριο της ελληνικής ιστορικής συνέχειας, το οποίο, όσο και αν μεταλλάχθηκε καθ' οδόν, ποτέ δεν έπαψε να προβάλει ως το διακριτικό γνώρισμα του εσωτερικού βίου των Ελλήνων, αλλά και ως ιδιώνυμο στοιχείο της σχέσης του με τους “άλλους”. Πώς εξηγείται ακριβώς η ιδιαιτερότητα αυτή του ελληνικού κόσμου; Χωρίς αμφιβολία οφείλεται πρωτογενώς στον τρόπο της ιστορικής του συγκρότησης. Ο Ελληνισμός δομήθηκε εξαρχής ως κοσμοσύστημα με ανθρωποκεντρικό πρόσημο, δηλαδή σε πολεοτικές κοινωνίες εν ελευθερία, όχι ως ενιαία πολιτειακή οντότητα. Αποτέλεσε κυριολεκτικά ένα έθνος κοσμοσύστημα, όχι ένα έθνος-κράτος. Το πολιτικό πρόταγμα του έθνους, στο πλαίσιο αυτό, ανέλαβαν να εκφράσουν οι πόλεις, κατά τον τρόπο της συνέργειας και όχι μια ενιαία κρατική οντότητα. Μέχρι το τέλος της τουρκοκρατίας, η θεμελιώδης κοινωνία των Ελλήνων, που σηματοδοτούσε την πολιτειακή τους ελευθερία, ήταν η πόλις, το κοινό, όχι ένα εδαφικά εκτεταμένο κράτος. Η συγκρότηση των Ελλήνων σε πολλές πολιτειακές κοινωνίες (πόλεις-κράτη) και κυριολεκτικά η ενσάρκωση από αυτούς του ανθρωποκεντρικού κοσμοσυστήματος μικρής κλίμακας, εμπεριείχε στη βάση της το σπέρμα της αντιπαλότητας και της σύγκρουσης, όχι της ομόνοιας. Αναφέρω εντελώς διαγραμματικά την κρατοκεντρική εποχή –των πόλεων κρατών– κατά την οποία οι Έλληνες, ελλείψει εθνικού εχθρού, συγκρούονταν μεταξύ τους, συχνά μάλιστα με την εμπλοκή και αλλογενών. Ένας ιδιόμορφος δυισμός Όμως και η περίοδος της ελληνιστικής οικουμένης δεν απηλλάγη από την πολεοκεντρική λογική, στο μέτρο που η ίδια δεν οδηγήθηκε στην ολοκλήρωσή της. Διασπάσθηκε εντέλει το κρατικό της μόρφωμα, η κοσμόπολη, και οι κρατοκεντρικές αντιστάσεις της μητροπολιτικής και της δυτικής παρειάς του δεν εκάμφθησαν. Θα χρειαστεί να εμπλακεί η Ρώμη στην κοσμοσυστημική δυναμική του Ελληνισμού και να διαιτητεύσει για να κατασιγάσει η εσωτερική σύγκρουση. Από το μέσο Βυζάντιο το πολιτικό πρόταγμα του συνόλου έθνους κοσμοσυστήματος θα συμβολισθεί από την βασιλεύουσα πόλη, χωρίς ωστόσο η πολεοκεντρική δυναμική να εκλείψει. Θα εγκατασταθεί, όμως, ένας ιδιόμορφος δυισμός που θα εκφρασθεί αφενός από την ανταγωνιστική ή την φυγόκεντρη δυναμική των πόλεων (και των θεματικών οντοτήτων), αφετέρου από την πολιτική αντιπαλότητα στο περιβάλλον της μητρόπολης που θα έχει ως διακύβευμα την εξουσία-βασιλεία. Στις εσωτερικές αυτές πολεοκεντρικού τύπου αντιπαλότητες, ουδέποτε έπαψαν να καλούνται να διαιτητεύσουν βαρβαρικά φύλα, ή να παρεμβάλλονται πολιτικές υπονομεύσεις, με ασύμμετρες πολλές φορές συνέπειες. Κορυφαία εξ αυτών υπήρξε η παράδοση κυριολεκτικά της Πόλης στους σταυροφόρους το 1204, αλλά και οι εξελίξεις που καταγράφονται έως το 1453. Η τουρκοκρατία θα κατασιγάσει προς στιγμήν την εσωτερική σύγκρουση, χωρίς εντούτοις να πάψει να είναι ενεργή στις σχέσεις των Ελλήνων στις τοπικές πόλεις-κοινά και βεβαίως στο περιβάλλον της κεντρικής οθωμανικής εξουσίας. Σε βαθμό που η Γερουσία του κοινού της Πόλης υπό τον Πατριάρχη και πολλά άλλα κοινά να νομοθετήσουν τη δέσμευση των πολιτών τους να μην προστρέχουν στη διαιτησία των Οθωμανών. Η αχίλλειος πτέρνα Η πολεοκεντρική-πολυπολιτειακή αυτή ιδιοσυστασία του ελληνικού κόσμου θα αποτελέσει την αιτιολογική βάση του ανθρωποκεντρικού του πολιτισμού. Συγχρόνως, όμως, και τον παράγοντα εκείνον που έμελλε να αναδειχθεί σε κρίσιμες περιόδους ως η αχίλλειος πτέρνα του. Όντως, η κοσμοσυστημική του συγκρότηση αποτέλεσε τον απόλυτο ανασχετικό παράγοντα για την πολιτική εμπραγμάτωση ενός ολικού προτάγματος που θα ήταν επικεντρωμένο στην εθνική ελευθερία. Το εθνικό πρόταγμα, όντας ταυτισμένο με την ελευθερία των πόλεων, αποτέλεσε εύκολη λεία στις εξωτερικές εκτατικές δυνάμεις όσο και τον ανασχετικό παράγοντα για την αποτίναξη μιας εξωτερικής κατοχής. Υπό το πρίσμα αυτό, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι εθνικές ήττες του Ελληνισμού, όπως και η μακροημέρευση της εθνικής του υποτέλειας, αποτέλεσαν εσωτερική του υπόθεση. Την αδυναμία του ακριβώς αυτή, την επισημαίνει με παραστατικό τρόπο ο Πολύβιος και ο Πλούταρχος, μεταξύ των άλλων, όταν διαλογίζονται για την ελευθερία των Ελλήνων έναντι των Ρωμαίων. Την τελευταία μεγάλη αναλαμπή του διχαστικού αποτελέσματος που παρήγε η πολεοκεντρική ιδιοσυστασία του ελληνικού κόσμου, μας την προσφέρει η Μεγάλη Επανάσταση του 1821. Ο τρόπος της Επανάστασης του συνόλου ελληνικού κόσμου, η επαναστατική διαδικασία εκεί όπου επιβίωσε τελικά, τα ίδια τα Συντάγματα της επαναστατημένης χώρας, έχουν ως θεμέλιο το πολεοκεντρικό ιδιώνυμο του Ελληνισμού. Και προφανώς οι συνεχείς εμφύλιοι στη διάρκεια της επανάστασης που την οδήγησαν στην αφάνεια, όπως και όσα διημείφθησαν επί Καποδίστρια και μέχρι την επιβολή της βαυαρικής απολυταρχίας.