Το δημοσιο πανεπιστήμιο ως ιδιωτικός χώρος

Γιώργος Κοντογιώργης

Το δημόσιο πανεπιστήμιο ως ιδιωτικός χώρος

Στο ελληνικό πανεπιστήμιο αναπαράγεται αυθεντικά αυτό που αποτελεί θεμέλιο του ελληνικού κράτους: η κομματική και προσωπική ιδιοποίηση. Ολόκληρο το πανεπιστημιακό σύστημα είναι δομημένο έτσι ώστε οι φορείς του και η λειτουργία του να συναρτώνται από την κομματική εξουσία ή τη συναλλαγή. Η Διοίκηση, τα συλλογικά όργανα, οι εκλογές των καθηγητών, οι φοιτητικές οργανώσεις, όλα.
Απόρροια της ιδιοποίησης είναι η γενικευμένη πανεπιστημιακή ανομία. Κανείς δεν ελέγχεται εάν εκπληρώνει την αποστολή του. Ο καθηγητής ουδέποτε θα ελεγχθεί εάν παρήγαγε ερευνητικό έργο ή για την ποιότητά του. Εάν παρίσταται στην αίθουσα και διδάσκει. Εάν ασκεί δραστηριότητες μη σύννομες ή μη συνάδουσες προς την ιδιότητά του, εάν εμπορεύεται τον τίτλο του ή τις γνώσεις του. Ο παραταξιάρχης φοιτητής θεωρεί αυτονόητο να λειτουργεί ως κομματικός εγκάθετος που στοχεύει όχι στην εκπροσώπηση αλλά στην χειραγώγηση των φοιτητών. Γι’αυτόν το πανεπιστήμιο δεν είναι ο δημόσιος χώρος που καλείται να υπηρετήσει και να προαγάγει, αλλά μια σημαίνουσα δεξαμενή προαγωγής του κομματικού (και προσωπικού) συμφέροντος.
Από τη στιγμή που το πανεπιστήμιο ως δημόσιος χώρος αποσυντίθεται, γίνεται έρμαιο ιδιοτελών επιδιώξεων. Των καθηγητών που συντάσσονται σε ομάδες για να προωθήσουν ίδια ή φίλια συμφέροντα, ιδεολογικές ή κομματικές στοχεύσεις. Των φοιτητικών παρατάξεων, που μεταβάλλουν το πανεπιστήμιο σε εκτροφείο φασιστικών νοοτροπιών και συμπεριφορών, με προφανή στόχο την κομματική χειραγώγηση και τη μεταστέγαση των συντελεστών τους στο κράτος. Των κομμάτων, που συνωστίζονται στους χώρους του πανεπιστημίου, για να ελέγξουν την κίνηση των ιδεών, την έρευνα και, φυσικά, να ψηφοθηρήσουν.
Λέγεται συχνά ότι, όπως και το κράτος έτσι και το πανεπιστήμιο, υπολείπεται σε απόδοση σε ότι αφορά στην αποστολή του. Πρόκειται για λάθος διατύπωση. Το πανεπιστήμιο είναι άκρως αποτελεσματικό αλλά για το σκοπό που το θέλουν οι πηδηγέτες του. Το πανεπιστήμιο, όπως και το κράτος, χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι ο ρόλος του σταματάει εκεί ακριβώς που όφειλε να αρχίζει. Κι αυτό διότι από εκεί και πέρα αρχίζει ο ρόλος των χειραγωγών του και η ιδιοποίηση.
Έχει ενδιαφέρον να προσεχθεί ότι όλοι συμφωνούν για την έκπτωση πανεπιστημίου. Κανείς όμως δεν επιθυμεί την ανασυγκρότησή του. Έχει υφανθεί ένας κώδικας συνενοχών που επιβάλει τη στασιμότητα. Όλοι βολεύονται με το κρατούν σύστημα.
Η τελευταία μεταρρύθμιση συμπυκνώνει ακριβώς το κλίμα αυτό. Στο όνομα της απο-παραταξιοποίησης της φοιτητικής εκπροσώπησης, εδραιώνεται περισσότερο η ισχύς και η νομιμοποίησή της. Κι όμως υπήρχε ένας δημοκρατικός τρόπος που θα έσπαγε αυτομάτως τη ραχοκοκαλιά της: η εισαγωγή της κλήρωσης ως καθολικής αρχής στη φοιτητική εκπροσώπηση σε όλα τα επίπεδα.
Ομοίως, στο ζήτημα της αξιολόγησης των ΑΕΙ και των καθηγητών, η μεταρρύθμιση εναρμονίσθηκε ουσιαστικά στις ανερυθρίαστες αντιρρήσεις των αντιδραστικών φορέων της ΠΟΣΔΕΠ. Οι σχετικές πρόνοιες τηρούν απλώς το πρόσχημα, σε καμιά περίπτωση όμως δεν εισάγουν την έννοια της αξιολόγησης που θα ανέτρεπε τη λογική της καθολικής ασυλίας που περιβάλλει τα μέλη ΔΕΠ. Γα την εκλογή και την εξέλιξη των μελών ΔΕΠ θεσμοθετείται ως υπέρτατο κριτήριο η προσήνεια στη φιλία και η «συνοδοιπορία». Κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για το ουσιώδες, ότι δηλαδή το ΑΕΙ έχει μεταβληθεί για τη μάζα των φοιτητών από χώρος καθημερινής ζύμωσης με τη γνώση σε σημείο συνάντησής τους με τους καθηγητές δυο ή τρεις φορές ετησίως ενόψει των εξετάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η έννοια του ασύλου ορίζεται ως ασυλία όλων εκείνων που το παραβιάζουν και ιδιοποιούνται ή καταστρέφουν τον δημόσιο χώρο, με πρώτες αλλ’όχι μόνες τις φοιτητικές παρατάξεις. Ο εθισμός τους στην άποψη ότι η ανομία, ο εκβιασμός, η βία, η συμμετοχή στη διαφθορά, η εξαγορά συνειδήσεων, η ιδιοποίηση, θεωρούνται θεμιτές πρακτικές που καταξιώνουν τη δημοκρατία έχει πια εμπεδωθεί βαθιά στις συνειδήσεις των συντελεστών του πανεπιστημιακού χώρου. Η δίωξη όσων παραταξιαρχών και άλλων καταστρέφουν, ρυπαίνουν, χειραγωγούν, εκβιάζουν ή επιβάλλουν τη σιωπή, είναι αδιανόητη.
Το ενδιαφέρον, εν προκειμένω, είναι ότι κανείς δεν αισθάνεται την ανάγκη να απολογηθεί για την απαξίωση και την εκτροπή του πανεπιστημίου από τον σκοπό του. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι πρωταγωνιστές στο εγχείρημα αυτό είναι όσοι κόπτονται για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Όχι, προφανώς, διότι είναι ιδεολόγοι του δημοσίου χώρου, αλλά γιατί έτσι συντηρούνται στην επιφάνεια της δημοσιότητας και της εξουσίας.
Τα ανωτέρω αποκαλύπτουν ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο θα συνεχίσει να καρκινοβατεί για τον απλό λόγο ότι οι αρμόδιοι για την επανα-δημοσιοποίησή του είναι αυτοί που το ιδιοποιούνται και, ως εκ τούτου, δεν υπάρχει περίπτωση να έρθουν αντιμέτωποι με το σύστημα που τους συντηρεί. Η αλλαγή, αν συμβεί, θα έρθει απ’έξω, ως αποτέλεσμα της ολοκληρωτικής του απαξίωσης και της απομόνωσής του από τα ευρωπαϊκά δρώμενα ή της αντιπαράθεσής του με το ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Τα κόμματα, άλλωστε, επέλεξαν την οδό του ιδιωτικού ΑΕΙ διότι δεν θέλουν να έρθουν αντιμέτωποι με τον εαυτό τους.