Παναγή Αϊδίνη, Ο έκτος τόμος του έργου «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα» του καθηγητή Γ. Κοντογιώργη

 

Ο έκτος τόμος του έργου «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα» του καθηγητή Γ. Κοντογιώργη

 του Παναγή Αϊδίνη,

Ένας απόφοιτος Φιλοσοφικής Σχολής, θα δυσκολευόταν να δεχθεί ότι, μετά τους Ρουσσώ, Καντ, Χέγκελ, Μαρξ, Ρωλς, Χάμπερμας, κ.ά., θα ήταν δυνατό να έλθει σε επαφή με κοινωνικοπολιτικό και ιστορικό έργο, το οποίο θα τόν έκανε να σκεφθεί ότι «τα πράγματα εδώ σοβαρεύουν». Και η κυριολεκτικά προσγειωτική αυτή αίσθηση, δεν πηγάζει μόνο από τη συνάντηση με μια νέα Επιστήμη η οποία εκπλήσσει με τη δομή, το εύρος πεδίου, τη συνεκτικότητα και την πρωτοτυπία του προτάγματός της, αλλά και από το πλήθος των ιστορικών πρωτογενών πηγών τις οποίες διαθέτει στο οπλοστάσιό της, τις οποίες και επικαλείται σχολαστικά σε κάθε διαπιστωτικό της διάβημα. Αυτή η στέρεα αποδεικτική της θεμελίωση και η προγραμματική αξιοποίησή της βασικών αρχών της επιστήμης της βιολογίας, τής προσδίδει μάλιστα μια φυσικοεπιστημονική χροιά ιδιαίτερα δυσεύρετη στον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών. Απορεί αρκετές φορές ο, ανυποψίαστος ιδίως, αναγνώστης με την επιμονή του συγγραφέα να επικαλείται ένα δυσανάλογο πλήθος πρώτων πηγών για να τού αποδείξει ότι ο Ήλιος είναι μεγαλύτερος από τη Γη. -Απορία εύλογη για κάποιον που, ως απόφοιτος νεοτερικού προσανατολισμού σχολής, ήλθε σε επαφή με το Βυζάντιο μέσα από την καθιερωμένη ιστόρησή του από τους γνωστούς βυζαντινολόγους ή ιστορικούς, οι οποίοι αγαπούν πολύ να θαυμάζουν περισσότερο το μέγεθος της Γης από εκείνο του Ήλιου.

Στον έκτο τόμο του έργου «Το Ελληνικό Κοσμοσύστημα» αναλαμβάνεται να αναδειχθεί αυτή ακριβώς η -εκ πρώτης όψεως ανεξήγητη- αντιστροφή μεγεθών, αξιών και εννοιών εκ μέρους της νεοτερικής ιστοριογραφίας, όπως και να καταγραφούν λεπτομερειακά τρόποι μεθερμήνευσης ή και συγκάλυψης πηγών, των οποίων η ανάδειξη και πιστή ανάγνωση οδηγεί απαρέγκλιτα στα αντίθετα συμπεράσματα σχετικά με το Βυζάντιο, από αυτά τα οποία έχει εθισθεί να αποδέχεται όποιος επαφίεται στους Μπροντέλ, Πατλαζάν, Μπλοχ, ΛεΓκοφ, Ρωμανίδη, κ.ά. Και λέγοντας πιστή ανάγνωση, εννοούμε κυρίως την απεμπόληση ιδεολογικών προσημειώσεων εκ μέρους του ιστορικού, και την τήρηση της θεμελιώδους επιστημονικής αρχής η έρευνα να μην αναμειγνύεται με προειλημμένες αποφάσεις ή στοχοθεσίες.

Η εργώδης προσπάθεια εκ μέρους της νεοτερικής ιστοριογραφίας να εκβληθεί το Βυζάντιο από την κοσμοϊστορία, είναι πράγματι αναγκαία συνθήκη, προκειμένου να διακινηθεί η εξ αποφάσεως ακύρωση της αδιάπτωτης ελληνικής συνέχειας, να εμφανιστεί η παράκαμψη της δημοκρατίας ως αναπόφευκτος όρος της νεοτερικής διαγωγής εν γένει, να παρουσιαστεί ο εγκλωβισμός της θέασης της κοσμοϊστορίας στις έωλες θεωρίες του 18ου αιώνα και του περίφημου «Διαφωτισμού» ως πρόοδος, να ξεπροβάλει εξ αίφνης ο Μεσαίωνας (αντί του Βυζαντίου) ως σωτήριος συνδετικός κρίκος μεταξύ «αρχαιότητας» και νεοτερικότητας, και, επιτευχθέντων αυτών, να δικαιωθεί η ηγεμονία της απολυταρχικών καταβολών Εσπερίας επί του υπόλοιπου κόσμου και να καθιερωθεί στις συνειδήσεις ως επαρκής η ατομική (-μόνο) ελευθερία και ως ανώφελη η αναζήτηση μιας διαφορετικής ανάγνωσης της ιστορίας, ανάγνωση η οποία θα έκανε περισσότερο έντονη τη δυσφορία τού να είσαι ιδιώτης αντί πολίτης.

Δεχόμενοι ότι ο ανθρωποκεντρισμός ορίζει τις κοινωνίες που συγκροτούνται με υπόβαθρο την ελευθερία, κατ’ ελάχιστον την ατομική και σωρευτικά την κοινωνική και πολιτική, οφείλουμε να δεχτούμε ότι ο ελληνικός κόσμος που γνώρισε κατά περιόδους ακόμη και την πλήρη ελευθερία πραγματώνοντας έτσι την έννοια του πλήρους πολίτη και ο νεότερος ανθρωποκεντρικός κόσμος που την παρέχει στους φορείς του μόνο στο ατομικό πεδίο εγκλωβίζοντάς τους στο καθεστώς του ιδιώτη, θα μπορούσαν ιστορικά να γεφυρωθούν μεταξύ τους ως ιστορικές περίοδοι μόνο μέσω ενός επίσης ανθρωποκεντρικού κόσμου, συνθήκη η οποία πληρούται αποκλειστικά στον βυζαντινό κόσμο. Tο Βυζάντιο αναδεικνύεται, μέσα από την εξονυχιστική μελέτη των διατιθέμενων πρωτογενών πηγών για την περίοδο από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα, ως αδιαμφισβήτητα ανθρωποκεντρικό, αλλά και ως ο μοναδικός ανθρωποκεντρικός κόσμος της εν λόγω περιόδου, αφού η Εσπερία τον 4ο αιώνα εξέρχεται της κοσμοϊστορίας περνώντας στην ιδιωτική δεσποτεία λόγω της βαρβαρικής επέλασης και κατάκτησης έως τον 9ο αιώνα, και κατόπιν μεταβαίνει στην κρατική δεσποτεία μέσα από όσα ανθρωποκεντρικά βυζαντινά στοιχεία τής ήταν δυνατό να προσλάβει και αφομοιώσει, την οποία κρατική δεσποτεία και αποτινάσσει η Εσπερία μόλις τον 19ο αιώνα. Πράγματι το Βυζάντιο, με την κατάργηση της ώνιας εργασίας/δουλείας ως συνέπεια της καθολικής πλέον επικράτησης του κληρονομηθέντος από τους ελληνιστικούς χρόνους εταιρικού οικονομικού συστήματος, με τη σταδιακή αποκάθαρση της παραληφθείσας ρωμαϊκής νομοθεσίας από τα δεσποτικά της βάρη, με την παγκόσμια εξάπλωση της νομισματικής του οικονομίας και του εμπορίου του, με την ευέλικτα διαμορφούμενη διοικητική του οργάνωση κατά τις μεγάλες μεταβολές από τις οποίες διήλθε στους ένδεκα αιώνες του βίου του, και με την αδιάπτωτη διατήρηση της ελληνικής πόλεως ως θεμελιώδους κοινωνίας του στην οποία παραδοσιακά και απαράκαμπτα άρχει ο δήμος, με όλες αυτές τις θεμελιώδεις του παραμέτρους το Βυζάντιο αποτελεί την αποκλειστική πηγή ανθρωποκεντρισμού για τον κόσμο. Προς τούτο, ενδεικτικά υπενθυμίζουμε τον εντοπισμό της εκκίνησης της πολύκροτης Αναγέννησης σε εκείνες τις ιταλικές πόλεις οι οποίες με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κατόρθωναν να μην διακόψουν τις εμπορικές σχέσεις τους με το Βυζάντιο, σχέσεις οι οποίες παρελκυστικά έφερναν τις πόλεις αυτές σε επαφή με τον ανθρωποκεντρισμό του.

Κρίνουμε ότι δεν θα ήταν σκόπιμο να παραθέσουμε εδώ, κάποια ενδεικτικά αποσπάσματα, από τα πάμπολλα, στα οποία αντικρούονται από τον καθηγητή Κοντογιώργη ένας-ένας όλοι οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι βυζαντινολόγοι ή ιστορικοί, οι οποίοι όντες ή νιώθοντας βαθιά Εσπεριανοί εγκαταλείπουν εαυτούς στη γεωγραφική και ιστοριογραφική αυταρέσκειά τους υποστηρίζοντας τα ιδεολογήματα τα οποία και τούς συντηρούν ακαδημαϊκώς, οικονομικώς ή άλλως πως. Ο έκτος τόμος του «Ελληνικού Κοσμοσυστήματος» είναι μάλλον ο απολαυστικότερος του συνόλου έργου, μιας και μετά από την κοπιαστική ανάγνωση των αμέτρητων αποδεικτικών πηγών των προηγούμενων τόμων, ο αναγνώστης βλέπει εδώ τους κόπους του να δικαιώνονται. Μέσα από την αντιπαράθεση με τον σκληρό πυρήνα της νεοτερικής ιστοριογραφίας, τεκμηριώνεται περαιτέρω η δυνατότητα άμεσης εφαρμογής των αρχών της Επιστήμης της «Κοσμοσυστημικής Γνωσιολογίας», και οπλίζεται ο αναγνώστης με μια πληθώρα κατ’ αντιπαράσταση επιχειρημάτων, δια πάσα νόμιμη χρήση. Την απόλαυση αυτή, συνεπώς, δεν θα θέλαμε να τήν μετριάσουμε εδώ για τον αναγνώστη ούτε στο ελάχιστο, μιας και ο καθηγητής συνδυάζει τον αυστηρά σειριακό νομικό τρόπο της σκέψης του, την καθηλωτική κατοχή των πηγών και την πανοραμική θέασή του της ιστορίας, με ένα μοναδικό ύφος γραφής το οποίο άλλωστε αδυνατούμε να μιμηθούμε.

ΥΓ Δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της Ακαδημίας Κοσμοσυστημικής Γνωσιολογίας