Γ.Κοντογιώργης, Η πολιτική Ευρώπη σε μείζονα καμπή

Free Sunday. http://www.free-sunday.gr/article?nid=9976

Γιώργος Κοντογιώργης: «Η Γαλλία έχει πρόβλημα με τη σημερινή πολιτική Ευρώπη»

Από Δημήτρης Χρυσικόπουλος

9/4/2017 

Τη σημασία που η έναρξη της διαδικασίας του Brexit έχει για την Ευρώπη, αλλά και της γαλλικής «δυσφορίας», όπως αυτή εκφράζεται με τη στήριξη στη Μαρίν Λεπέν, αναλύει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Γιώργος Κοντογιώργης.

Η Βρετανίδα πρωθυπουργός ενεργοποίησε τη διαδικασία του άρθρου 50 για την έξοδο της χώρας από την Ε.Ε. Τι αναμένουμε από δω και πέρα;

Η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. αποτελεί πολύ ισχυρό πλήγμα, κι ας μην το ομολογούν, σε πολλά επίπεδα. Είναι η πρώτη φορά που αμφισβητείται το πολιτικό οικοδόμημα που δημιουργήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους τρεις πυλώνες των ισχυρών της Δυτικής Ευρώπης για συγκεκριμένους λόγους. Η Βρετανία λειτουργούσε επίσης ως γέφυρα μεταξύ των ΗΠΑ και της πολιτικής Ευρώπης. Η έξοδός της τη στιγμή αυτή, που στις ΗΠΑ η εκλογή Τραμπ αναγγέλλει σημαντικές εξελίξεις στην εξωτερική τους πολιτική, δεν αποτελεί καθόλου αμελητέο γεγονός. Ομολογείται, επομένως, μια διάρρηξη της συνοχής της Δύσης –και όχι μόνο της Ε.Ε.–, που είναι άγνωστο πού θα οδηγήσει. Προσθέτω, τέλος, ότι η αποχώρηση της Βρετανίας γίνεται διά χειρός της κοινωνίας των πολιτών σε μια στιγμή που στο εσωτερικό της Ε.Ε. παγιώνεται μια οβιδιακή μεταβολή στη λειτουργία των θεσμών και η γερμανική ηγεμονία. Εκφράζει, δηλαδή, το γενικότερο κλίμα της δυσαρέσκειας που διατυπώνουν οι λαοί της πολιτικής Ευρώπης στις αλλαγές που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια, έκφραση των οποίων αποτελεί και η στροφή τους προς τις αντισυμβατικές δυνάμεις. Εκτιμώ ότι εάν η Ε.Ε. δεν αποτιμήσει την απόφαση αυτή της βρετανικής κοινωνίας και ιδίως εάν συνεχίσει να στρέφει τα νώτα της στους λαούς της, θα ζήσουμε ενδιαφέρουσες εξελίξεις.

Μέχρι στιγμής, η διαπραγματευτική ομάδα της Ε.Ε. για το Brexit στέλνει σκληρά μηνύματα προς τη Βρετανία. Θεωρείτε ότι αυτή η τακτική θα παραμείνει ως το τέλος ή θα υπάρξει αλλαγή πλεύσης;

Στο άνοιγμα των όποιων διαπραγματεύσεων οι αντίπαλοι οριοθετούν ακραία την αφετηρία των θέσεών τους, ώστε να ανιχνεύσουν τις προθέσεις και τις δυνατότητες του συνομιλητή τους. Εκτιμώ ότι τόσο η Ε.Ε. όσο και η Βρετανία δεν έχουν άλλη επιλογή από το να αναζητήσουν έναν συμβιβασμό. Η Ε.Ε. δεν έχει πολλά περιθώρια να είναι «σκληρή» κατέναντι της Βρετανίας. Η Βρετανία δύναται επίσης να βλάψει την Ε.Ε. Η διαπραγματευτική ομάδα της Ε.Ε. θα έχει απέναντί της μια σοβαρή χώρα και ένα εξίσου σοβαρό πολιτικό προσωπικό, με μακρά παράδοση στις διαπραγματεύσεις και αφοσίωση στα συμφέροντα της χώρας του.

Τι σημαίνει το Brexit για την Ε.Ε., δεδομένης και της συζήτησης για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα;

Η απόφαση της σημερινής ηγεσίας της Ε.Ε. να επισπεύσει το σχέδιο για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων μετά το Brexit ομολογεί την πρόθεσή της να συνεχίσει στην ίδια κατεύθυνση που χάραξε μετά το 2008. Δηλώνει, δηλαδή, ότι θα επιδιώξει την εμβάθυνση της ηγεμονίας ορισμένων χωρών με επικεφαλής τη Γερμανία επί της Ε.Ε. Λέω συχνά ότι η Γερμανία πάσχει από δύο μεγάλες αδυναμίες. Έχει φιλοδοξία μεγάλης δύναμης χωρίς να έχει το ανάλογο εκτόπισμα, αλλά είναι πολύ μεγάλη για τις ισορροπίες στην Ε.Ε. Και το χειρότερο, δεν έχει αίσθηση των ορίων της δύναμης, με αποτέλεσμα να σκοτώνει η ίδια τον σκοπό της. Στην Ευρώπη αυτή θα υπάρχουν λαοί που θα είναι περισσότερο ελεύθεροι, που θα ευημερούν, και άλλοι που σε επάλληλους κύκλους θα πένονται ή θα είναι οι παρίες της Ένωσης. Αυτό υποδηλώνει ότι η πολιτική Ευρώπη θα συνεχίσει να είναι ένα ατελές συμπολιτειακό σύστημα, χωρίς κράτος, όπου η πολιτική διαδικασία θα προκύπτει ως απόρροια συσχετισμών δύναμης μεταξύ των κρατών-μελών στην κορυφή. Στο σύστημα αυτό ούτε τα κράτη ούτε οι λαοί της Ένωσης θα έχουν ισότιμη θέση και προφανώς δεν θα δύνανται να λειτουργήσουν ως αντίρροπες δυνάμεις. Από τις κατά καιρούς διακηρύξεις για την Ευρώπη των κρατών –που επιδίωκαν ισόρροπες λύσεις–, των λαών ή των περιφερειών θα απολήξουμε σε μια Ευρώπη του ηγεμόνα. Η απάντηση στο δίλημμα «ηγεμονία ή ελευθερία» τα επόμενα χρόνια θα αποδειχθεί, φοβάμαι, κρίσιμη.

Η Μαρίν Λεπέν δηλώνει ότι αν εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλίας, θα βγάλει τη χώρα από την Ευρωζώνη. Θεωρείτε ότι το εννοεί ή απλώς παίζει με το θυμικό των ψηφοφόρων;

Ανεξαρτήτως του αν συμφωνεί κανείς ή όχι με τη Λεπέν, μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι έχει μέχρι στιγμής επιδείξει μια συνέπεια σε όσα λέει. Και ιδίως έχει συμφέρον να είναι συνεπής στην πολιτική που διακηρύσσει για τα εσωτερικά και για τα ευρωπαϊκά πράγματα. Πολλοί στη Γαλλία διαπιστώνουν ότι η χώρα έχει μεταβληθεί σε ουρά της Γερμανίας, παρομοιάζοντας την πολιτική της με εκείνη του Μεσοπολέμου. Άλλοι, πάλι, δεν διστάζουν να την παρομοιάζουν με τον Ντε Γκολ. Οι εξελίξεις αυτές, όπως και αν τις αξιολογήσει κανείς, ομολογούν ότι η Γαλλία έχει πρόβλημα με τη σημερινή πολιτική Ευρώπη. Εάν θα βγει από την Ευρωζώνη ή όχι, είναι, νομίζω, δευτερεύον, μπροστά στο μείζον, που είναι μια άλλη Γαλλία στην Ευρώπη ή σε μια άλλη Ευρώπη. Το πρόβλημα αυτό της Γαλλίας είναι εξίσου πρόβλημα για την ίδια την Ε.Ε.

Πριν από λίγες μέρες η Bank of America σε έκθεσή της εκτίμησε ότι, παρ’ ότι το ενδεχόμενο διάλυσης της Ευρωζώνης είναι πολύ μικρό, η Γαλλία θα ωφελούνταν από πιθανό τέλος του ευρώ. Ευσεβείς πόθοι ή πραγματική πιθανότητα;

Επαναλαμβάνω ότι η Γαλλία έχει περιέλθει σε δυσχερή θέση στην Ε.Ε. και όχι μόνο σε σχέση με το ευρώ. Η Γαλλία είχε πάντα μια αμφίσημη θέση απέναντι στη Γερμανία. Κάποτε θα πρέπει να αποφασίσει, νομίζω, εάν θα είναι με τους «Γάλλους» ή με τους «Φράγκους». Η θέση της Γαλλίας στην Ευρώπη διέρχεται ευθέως από τη σχέση που έχει ή θα έχει η ίδια με την ταυτότητά της.

Μέσα σε αυτή την αναστάτωση, ποια θεωρείτε ότι είναι η θέση της Ελλάδας;

Για ποια Ελλάδα να μιλήσουμε; Και για ποια θέση της στην Ευρώπη; Η Ελλάδα πρέπει πρώτα να τα βρει με τον εαυτό της, να αποσείσει τα εσωτερικά της βαρίδια, που τη δυναστεύουν και την κατακρατούν στον βυθό της ασχήμιας. Ενόσω η Ελλάδα της ασχήμιας θα ηγεμονεύει δυναστικά την Ελλάδα του πολιτισμού, κάθε συζήτηση για τη θέση της στον κόσμο και στην Ευρώπη θα είναι άνευ αντικειμένου. Η θέση της θα είναι εκείνη του παρία της Ένωσης. Το δυστύχημα είναι ότι η θέση αυτή δεν της αξίζει.

Θα μπορούσε η Αθήνα να αξιοποιήσει τις εκλογές σε Παρίσι και Βερολίνο για να βελτιώσει, έστω και λίγο, τη θέση της;

Η Ελλάδα θα βελτιώσει τη θέση της μόνο εάν στραφεί στο εσωτερικό της πρόβλημα, αντί να δαιμονοποιεί τους ξένους, οι οποίοι απλώς κάνουν τη δουλειά τους. Εάν, με απλά λόγια, αντιληφθεί ότι αυτό το κράτος δεν είναι ανατάξιμο. Εάν ήταν, δεν θα κατέτρωγε τις σάρκες της κοινωνίας από καταβολής του. Η Ελλάδα θα βγει ξανά στο ξέφωτο μόνο εάν ανασκάψει εκ βάθρων το πολιτικό της σύστημα, τη δημόσια διοίκηση και τη Δικαιοσύνη, την ίδια τη νομοθεσία που θεσμοθετεί την καταδυνάστευσή της. Η αναζήτηση λύσεων στις συγκυρίες αποτελεί απλώς μετάθεση του προβλήματος.

Και μέσα σε όλα, πλησιάζει και το δημοψήφισμα στην Τουρκία. Ποιο εκτιμάτε ότι θα είναι το αποτέλεσμά του και ποια η σημασία του αποτελέσματος αυτού;

Ανεξαρτήτως αποτελέσματος στο δημοψήφισμα, ή και της τύχης του Ερντογάν, η Τουρκία έχει εισέλθει σε μια περίοδο, εσωτερικών και εξωτερικών εξελίξεων, που οφείλουμε να αναλύσουμε σε βάθος. Αποτελεί ήδη έναν αστάθμητο, από κάθε άποψη, παράγοντα στην περιοχή, που κινείται ευρέως πέραν των διεθνώς καθιερωμένων, θα έλεγα δε και νομιμότητας. Επομένως οι αντιδράσεις της δεν μπορούν να προβλεφθούν, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της μέτωπο. Οι εξελίξεις στην Τουρκία θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα, για την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή, ή και το χειρότερο σενάριο, έναν ασύμμετρο κίνδυνο. Οφείλουμε όμως να είμαστε έτοιμοι για το χειρότερο.