Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου 2010

Ανιχνεύσεις - Κοντογιώργης - Ελλάδα, Δημοκρατία και Κοινωνία: από τη μάχη του Μαραθώνα ως σήμερα - 15 Σεπ 10

Τη σχέση του ελληνικού πολιτισμού διαχρονικά με τη δημοκρατία και την κοινωνία εξέτασε η εκπομπή ῾Ανιχνεύσεις῾ (15 Σεπτεμβρίου 2010) με προσκεκλημένο τον καθηγητή και πρώην πρύτανη του Πάντειου Πανεπιστημίου κ. Γιώργο Κοντογιώργη. Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν με την ευκαιρία της επετείου των 2500 χρόνων απο τη Μάχη του Μαραθώνα, είδαμε πως, εν ονόματι μιας ιδιόρρυθμης δημοκρατίας που βιώνουμε τα τελευταία αρκετά χρόνια, το κράτος έχει απομονώσει την κοινωνία απο το γίγνεσθαι και καπηλεύεται με τις ομάδες που επιθυμεί τον οικονομικό πλούτο και ελέγχει τη λειτουργία των θεσμών. Το γεγονός αποτελεί μείζον πρόβλημα όχι μόνο διότι διαστρεβλώνει την έννοια της δημοκρατίας στη χώρα (κάτι που ενδεχομένως ελάχιστους να ενδιαφέρει) αλλά και διότι δεν της επιτρέπει να αναπτυχθεί ορθολογικά. Είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγους που μας οδήγησαν στη σημερινή κρίση.

5 σχόλια:

Δημήτριος Σωτηρίου είπε...

Χαρήκαμε ιδιαίτερα με την εκπομπή.

Μπράβο και στους δύο.

Σοβαροί και ανήσυχοι. Πραγματικοί έλληνες.

Δημήτριος Σωτηρίου
Αν. Καθ. Ιατρικής Σχολής Παν. Αθηνών (συνταξ)
Βελισσαρίου 2, 155 62 Χολαργός
τηλ.: 210 65 27 477
e-mail: dsotiri@med.uoa.gr , web: http://simpleandclear.blogspot.com

Ισαβελλα Πορφυρογεννητη είπε...

Kαπου στα κειμενα σας,γινεται αναφορα για τον ''νεο πατριωτισμο'' ως εννοια.Ο Γερμανος φιλοσοφος Γιουργκεν Χαμπερμας τον αναλυει:Ενας μεταεθνικος πατριωτισμος,απαλλαγμενος απο καθε αναφορα στο εδαφος,στη σημαια,στα πολιτιστικα ηθη και εθιμα,στην ταυτοτικη επαρση,με μονη αναφορα στο Συνταγμα.Εσεις τι λετε επ'αυτου?

vripol είπε...

Σεβαστή κ. Ισαβέλλα, η γνώμη μου επ' αυτού, (ο κ. Κοντογιώργης, φαντάζομαι θα παραθέσει την δική του), είναι η ακόλουθη:

Ο πατριωτισμός που αναφέρετε, και που αναφέρει ο Χάμπερμας, αποτελεί μια πρόταση προς το κυρίαρχο κράτος της νεοτερικότητας (φιλελεύθερο ή σοσιαλιστικό-κομμουνιστικό),
προκειμένου να απαγκιστρωθεί από την εθνικιστική-σοβινιστική ιδεολογία, την οποία διακινούσε (και εν μέρει, σε κάποιες περιπτώσεις-πάντως όχι στην Ελλάδα- διακινεί),
και να προσδώσει στην πολιτειότητα, (στο κρατικά προσδιορισμένο, δηλαδή, περιεχόμενο της εννοίας του πολίτη), ουδέτερο χαρακτήρα.

Είναι μια έκκληση, προς αυτόν που θεωρείται από τον Χάμπερμας, ό μόνος αρμόδιος να το κάνει, δηλ. το κράτος-κάτοχος του πολιτικού συστήματος.
Ο Χάμπερμας, προσπαθεί να απομειώσει την μονολιθική, φοβική της ταυτότητας του "άλλου", κρατική πολιτειότητα, σε ουδέτερη τοιαύτη.
Είναι πέραν της λογικής του Χάμπερμας (και του συνόλου της νεοτερικής διανόησης, φιλελεύθερης και σοσιαλιστικής), το ενδεχόμενο, το πολιτικό σύστημα να μην αποτελεί ιδιοκτησία του θεσμού του κράτους, αλλά της ίδιας της κοινωνίας, της επαγόμενης σε θεσμοποιημένο βουλευόμενο και αποφασίζων σώμα, δηλαδή σε Δήμο.

Σ΄αυτήν την περίπτωση, το περιεχόμενο της πολιτειότητας, θα καθορίζονταν από την ίδια την αυτο-διοικούμενη κοινωνία.

Το μόνο τέτοιο παράδειγμα στην ιστορία, υπήρξε το Ελληνικό έθνος-κοσμοσύστημα, απο την Κρητομυκηναϊκή περίοδο, μέχρι και την κατάργηση των "κοινών" απο τον Όθωνα.
Οι ελευθερίες, -που σωρευτικά και σε βάθος χρόνου, εξελίχθηκαν απο την ατομική στην κοινωνική και τελικά στην πολιτική ελευθερία της πόλης κράτους της κλασσικής εποχής-, διατηρούνται στα "κοινά" των πόλεων των μετέπειτα Οικουμενικών κρατών, διότι αυτο βόλευε στην συλλογή των φόρων.
Και εκεί, οι ελεύθεροι πολίτες, σκέπτονται για τον εαυτό τους και για τους "άλλους", και διαμορφώνουν συνείδηση κοινωνίας-έθνους, που παρά τις μορφολογικές της μεταβολές, τυπολογικά, συνιστά εθνική και κοινωνική αυτο-συνείδηση, κατ' αντιδιαστολή με την μεταγενέστερή της και υποδεέστερή της, αλλοτριωτική της κοινωνίας εθνοκρατική αφήγηση της νεοτερικότητας.

Για περισσότερα, μπορείτε να μελετήσετε τα "Εθνος και εκσυγχρονιστική νεοτερικότητα", και το "Ελληνικό κοσμοσύστημα", του κ. Κοντογιώργη, καθώς και το πιό συμπεριληπτικό του, "12/2008".

George Contogeorgis είπε...

Ο Χάμπερμας είναι αυθεντικό τέκνο της νεοτερικότητας, δεν εξέρχεται από αυτήν. Αυτό σημαίνει ότι δεν διακρίνει μεταξύ πολιτείας ή έστω πολιτικού συστήματος και κράτους. Κατάφερε να συμπεριλάβει την εξωπολιτειακή πολιτική δυναμική στην έννοια του δημοσίου χώρου και αυτό θεωρήθηκε επανάσταση...Δεν διακρίνει, επομένως, την ελευθερία πέραν του ατομικού και ουσιαστικά του ιδιωτικού βίου. Η ατομική ελευθερία ωστόσο μπορεί να υπάρξει σε όποιο κράτος ή και πέραν του κράτους, αρκεί ο φορέας της να μην ενοχλεί τις ποικίλες όσες εξουσίες, ιδίως την οικονομική και την πολιτική. Η πολιτική εξουσία ενοχλείται από τον φορέα της ατομικής ελευθερίας, εάν συμπεριληφθεί σ'αυτήν και το πεδίο των δικαιωμάτων, όπως το πολιτικό (λχ η πολιτική κριτική, η διαδήλωση κλπ). Θεωρείται δημοκρατικό το σύστημα που ανέχεται τη σταδιοδρομεί των δικαιωμάτων. Εάν η νεοτερικότητα γνώριζε την κοινωνική και την πολιτική ελευθερία -κι όχι τα απλά δικαιώματα- θα διαπίστωνε ότι αυτές για να ασκηθούν χρειάζονται έναν πολιτειακά συντεταγμένο χώρο, δηλαδή ένα κράτος. Εκτός εάν διάγαμε την μετα-κρατοκεντρική εποχή, οπότε ο κόσμος θα ζούσε στο περιβάλλον μιας οικουμενικής κοσμόπολης, ενός κοσμοκράτους. Για να συγκροτηθεί λοιπόν ένα κράτος πρέπει να διαπιστωθεί η βούληση μιας συλλογικής κοινότητας. Διαφορετικά, εάν η συλλογική βούληση δεν συντρέχει, το κράτος θα είναι δυνάστης, θα συγκροτηθεί δια της ισχύος επί της κοινωνίας. Ο συλλογικός λόγος που αποτελεί την αιτία της συγκρότησης των κρατών σήμερα αποκαλείται έθνος. Το έθνος ορίζει τη συνείδηση κοινωνίας, επομένως αποδίδει τη συλλογική ταυτότητα. Η ταυτότητα, θυμίζω, είναι συνεργός της ελευθερίας. Επειδή έχω την ταυτοτική μου οντότητα, την ιδιοπροσωπεία μου, διεκδικώ την ατομικότητά μου, δηλαδή την δυνατότητα να ορίζω τον εαυτό μου, να είμαι αυτόνομος. Όπου ταυτότητα και ελευθερία: στο ατομικό, στο κοινωνικό, στο πολιτικό και βεβαίως στην έκφραση του συλλογικού της ταυτότητας, που είναι εντέλει πολυεπίπεδο.

George Contogeorgis είπε...

Το πολιτικό σύστημα, και στο πλαίσιο αυτό, ο συνταγματικός χάρτης, οργανώνει το πεδίο της συλλογικής ελευθερίας. Εάν η ελευθερία είναι απλώς ατομική, το πολιτικό σύστημα ανήκει στο κράτος. Εάν η ελευθερία είναι πολιτική το πολιτικό σύστημα ανήκει στο σώμα της κοινωνίας, ενόλω (η δημοκρατία)ή ενμέρει (η αντιπροσώπευση). Ο Χάμπερμας λοιπόν αγνοεί την πολιτική ελευθερία και προφανώς αγνοεί την κοινωνική ελευθερία (που οργανώνει τη σχέση εργασίας και κεφαλαίου). Το Σύνταγμα οργανώνει τη σχέση κοινωνίας και πολιτικής, δεν την παράγει. Το περιεχόμενο της σχέσης αυτής συνδέεται με το κοσμοσυστημικό στάδιο που διέρχεται ο ανθρωποκεντρισμός, η ελευθερία όμως δεν υπάρχει έξω από την ταυτότητα. Η ταυτότητα βεβαιώνει το ανθρωποκεντρικό γεγονός και, ως εκ τούτου, αξιώνει την θέσμιση του βίου μας αναλόγως. Ώστε, δεν υπάρχει πατριωτισμός χωρίς ελευθερία και ελευθερία χωρίς ταυτότητα. Δεν θα τελειώσει το έθνος με την "παγκοσμιοποίηση", το κράτος όμως θα μετασχηματισθεί, και στο βάθος του χρόνου το πολιτικό σύστημα θα αποσπασθεί από αυτό για να περιέλθει σταδιακά στην κοινωνία. Μόνον έτσι, με τον σύνολο πολιτειακό πατριωτισμό που αναφέρεται στην ιδιοσυστασία της σύνολης κοινωνίας, θα ανασχεθεί η ολοκληρωτική πολιτική κυριαρχία της "οικονομικής αγοράς" προς όφελος του συμφέροντος της κοινωνίας. Δεν υιοθετώ, συνεπώς, τον συνταγματικό πατριωτισμό, διότι δεν προσθέτει κάτι το ουσιώδες και δεν αποδίδει την πραγματικότητα. Χρόνια πριν τον Χάμπερμας εισήγαγα την έννοια του πολιτειακού πατριωτισμού για να δείξω την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η απομείωση, επομένως, της συνεκτικής ισχύος της συλλογικής ταυτότητας, που επιδιώκουν οι δυνάμεις της "παγκοσμιοποίησης", προκειμένου να κάμψουν την πολιτική αντίσταση των κοινωνιών, αποτελεί συγκυριακό φαινόμενο που ανάγεται στους παρόντες συσχετισμούς. Ο κόσμος ήδη έχει σημάνει το τέλος της ιστορικής νεοτερικότητας, η λύση θα επέλθει με την αναδιάταξη των συσχετισμών εντός του κράτους -και κατ'επέκταση του οικονομικού και πολιτικού συστήματος- και όχι πέραν αυτού. Στο διακρατικό πεδίο η πολιτική ορίζεται ως δύναμη, όχι ως ελευθερία. Και θα συνεχίσει να ορίζεται έτσι έως ότου στον πολύ μακρινό χρόνο η ανθρωπότητα θα εισέλθει στην φάση της οικουμένης. Με άλλα λόγια, εάν μας ενδιαφέρει η προαγωγή της κοινωνίας εν ελευθερία, οφείλουμε να έχουμε επίγνωση ότι αυτή ούτε παράγεται ούτε και επιβιώνει πέραν του κράτους και, οπωσδήποτε, δεν επιζητείται χωρίς την αναφορά στο ανθρωποκεντρικό γεγονός της ταυτότητας.