Γ. Κοντογιώργης: Η ασφάλεια είναι συνοδός συνθήκη της ελευθερίας (Συνέντευξη στην Εφημερίδα FREE SUNDAY, 29/11/2015). Για το Μεσανατολικό, τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, την Ευρώπη και το προσφυγικό.

Γ. Κοντογιώργης: Η ασφάλεια είναι συνοδός συνθήκη της ελευθερίας (Συνέντευξη στην Εφημερίδα FREE SUNDAY, 29/11/2015). Για το Μεσανατολικό, τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, την Ευρώπη και το προσφυγικό.

• Ως σχεδιασμένη ενέργεια εκ μέρους της Τουρκίας χαρακτηρίζει την κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους ο ομότιμος καθηγητής και πρώην πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου Γιώργος Κοντογιώργης, εκτιμώντας παράλληλα ότι η Δύση δεν έχει ακόμα εκτιμήσει σωστά των κίνδυνο των τζιχαντιστών.

Στον Δημήτρη Χρυσικόπουλο

1.Κατ’ αρχάς, θα ήθελα ένα σχόλιό σας για την κατάρριψη ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους από την Τουρκία και τι σηματοδοτεί για την κατάσταση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής…

ΓΚ. Εκτιμώ ότι η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους αποτέλεσε μια επιμελώς σχεδιασμένη ενέργεια εκ μέρους της Τουρκίας με περισσότερους του ενός στόχους και αποδέκτες. Πρώτον, την παρεμπόδιση της εκκολαπτόμενης συνεργασίας Δύσεως και Ρωσίας στο ζήτημα της αντιμετώπισης του ΙΚ, που θα την έθετε εκτός «παιδιάς». Δεύτερον, την επισήμανση ότι η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα στη Συρία και δεν προτίθεται να αποδεχθεί λύση που δεν θα είναι αποδεκτή από αυτήν. Ενδιαφέρεται προφανώς να αποτρέψει τη δημιουργία ενός κουρδικού κρατικού μορφώματος στη γειτονιά της και να διασφαλίσει μια ισχυρή θέση στους Τουρκμάνους, ώστε να διαιτητεύει δι’αυτών στη χώρα. Τρίτον, την επίκληση του ισλαμικού «επιχειρήματος» ως ενός αναμφίβολου όπλου έναντι της Δύσεως και της Ρωσίας. Στην Μέση Ανατολή, όπου το ΙΚ λειτουργεί ως αποσταθεροποιητικός και προφανώς ως αστάθμητος παράγων, που είναι ως εκ τούτου ικανός να την μεταβάλλει σε αναγκαίο εταίρο αν όχι και ρυθμιστικό παράγοντα στα δρώμενα της περιοχής. Έναντι της Ευρώπης, στο μέτρο που λειτουργεί ως δίαυλος για τη διοχέτευση εκατοντάδων χιλιάδων  κατατρεγμένων στην Ευρώπη, μαζί με την τζιχαντζιστική βία, μεταβάλλει τη χώρα αυτή σε ρυθμιστή της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Η Τουρκία, επιπλέον, με την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου θέλησε να επιβεβαιώσει τη θέση της ως περιφερειακή δύναμη την οποία οι Μεγάλες Δυνάμεις οφείλουν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη. Συγχρόνως, η ενέργεια αυτή της Τουρκίας σφυρηλατεί το εσωτερικό εθνικό μέτωπο και μεταβάλει τον Ερντογκάν σε κυρίαρχο της πολιτικής σκηνής. Σε ό,τι μας αφορά, η αντίφαση ανάμεσα στην μη ανοχή της γείτονος στην παραβίαση του εναέριου χώρου της (εάν έγινε) και στο διακηρυγμένο δικαίωμά της να παραβιάζει την ελληνική κυριαρχία κατά βούληση, στην πραγματικότητα αποσβένηται, αφού και στις δύο περιπτώσεις αποβλέπει στη δημιουργία ενός περιμετρικού στη χώρα ζωτικού χώρου, όπου οι μειονότητες καλούνται να παίξουν σημαντικό ρόλο.

2.Θεωρείτε ότι η πράξη αυτή της Τουρκίας επιβεβαιώνει κατηγορίες κυρίως από Κουρδικές πηγές, ότι παρέχει έμμεση στήριξη στους τζιχαντιστές του ΙΚ;

ΓΚ. Κατά τη γνώμη μου, η Τουρκία έχει επενδύσει τεράστια συμφέροντα στο ΙΚ. Δεν είναι ανεξήγητο ότι αυτό έχει έρθει αντιμέτωπο κυρίως με τους Κούρδους του Ιράκ και της Συρίας. Αυτό που δεν μπόρεσε να κάνει η ίδια, σε σχέση με την κουρδική αντίσταση, επιδιώκει να το επιτύχει δια μέσου του ΙΚ. Στην ίδια κατεύθυνση εγγράφεται και η προσπάθειά της να μεταβάλει τους τουρκογενείς πληθυσμούς σε ρυθμιστικό παράγοντα της περιοχής, όπως και η απροσχημάτιστη εξαγωγή του αποτελέσματος της τυφλής βίας στην Ευρώπη, καθιστώντας την αιχμάλωτη των εξελίξεων στην περιοχή. Είναι προφανές ότι εάν η Τουρκία έκλεινε τα σύνορά της (στο λαθρεμπόριο πετρελαίου, όπλων κλπ) θα δημιουργούσε όρους ασφυξίας στο ΙΚ. Δεν αρκεί ο τζιχαντζιστικός φανατισμός στην περιοχή για να εξηγήσει τις σημερινές εξελίξεις. Ωστόσο, περισσότερο από τις στρατηγικές επιδιώξεις της Τουρκίας, αυτό που σημειολογικά έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι η άρνηση των χιλιάδων Τούρκων που βρισκόταν στο στάδιο στον αγώνα των εθνικών ομάδων Ελλάδας Τουρκίας, να επιδείξουν την παραμικρή αλληλεγγύης προς τα θύματα της τζιχαντζιστικής επίθεσης στο Παρίσι. Η στάση αυτή δείχνει ότι η αντιπαράθεση που είναι σε εξέλιξη ανάμεσα στο Ισλάμ και στη Δύση αγκαλιάζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το σύνολο του Ισλάμ.

3.Όσον αφορά στην αντίδραση των δυτικών χωρών έναντι του ΙΚ, μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, πώς τη σχολιάζετε;

ΓΚ. Νομίζω ότι η Δύση δεν έχει ακόμη συλλάβει το ακριβές μέγεθος του κινδύνου που αντιπροσωπεύει η τζιχαντζιστική τρομοκρατία ούτε και έχει επεξεργασθεί μια συγκροτημένη πολιτική για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Μέχρι τώρα αντιμετώπιζε σπασμωδικά τις εξελίξεις, αφήνοντας τα πράγματα να τρέξουν μόνα τους. Θα έλεγα δε ότι αιφνιδιάστηκε από τη δυναμική τους: τόσο από το κύμα των μεταναστευτικών ροών όσο και από την απειλή που συνιστά η ισλαμική τρομοκρατία για την Ευρώπη. Είναι προφανές ότι η πολιτική της ενσωμάτωσης του Ισλάμ, που επέλεξαν οι δυτικές χώρες, απέτυχε διότι δεν συνεκτίμησαν το διεθνές, το πολιτικό, το ιστορικό, το θρησκευτικό, το πολιτισμικό υπόβαθρο της αντίθεσης. Έτσι, διαπιστώνει με έκπληξη ότι από τις τάξεις των πολιτών της στρατεύονται τα πιο ακραία στοιχεία για να υπηρετήσουν στο ΙΚ και μάλιστα οι εκτελεστές των τρομοκρατικών ενεργειών στις χώρες της. Κατά τούτο, η επανεξέταση της μεταναστευτικής πολιτικής και της πολιτικής ενσωμάτωσης, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης των κριτηρίων της πολιτειότητας, θεωρώ ότι θα έρθει στο τραπέζι των ευρωπαϊκών θεσμών πολύ σύντομα.

4.Tο προηγούμενο διάστημα είδαμε τις Βρυξέλλες να μετατρέπονται σε πόλη σε «κατάσταση πολιορκίας». Το θεωρείτε ως ένδειξη επιτυχίας των στόχων της τρομοκρατίας των τζιχαντιστών;

ΓΚ. Υπό μιαν έννοια ναι. Όπως ξέρουμε οι στόχοι τους δεν είναι στρατιωτικοί, δεν αποβλέπουν να πλήξουν στρατιωτικά τον αντίπαλο, μεταφέροντας τον πόλεμο στα μετόπισθεν του εχθρού αφού δεν μπορούν να τον αντιμετωπίσουν στο πεδίο της (από αέρος) μάχης. Στόχος των τρομοκρατών είναι να πλήξουν τον πυρήνα της καθημερινής ζωής των ευρωπαϊκών κοινωνιών, να αποσταθεροποιήσουν την οικονομία, την αίσθηση ασφάλειας κλπ. Θυμίζοντάς τους ότι τίποτε δεν είναι στο απυρόβλητο, ελπίζουν να κάμψουν το ηθικό τους. Ενδεχομένως, να τις στρέψουν εναντίον των κυβερνήσεών τους για να τις αναγκάσουν να υποχωρήσουν. Επειδή όμως ο φανατισμός δεν είναι καλός σύμβουλος στις στρατηγικέ εκτιμήσεις νομίζω ότι ως προς αυτή τους την επιδίωξη οι τζιχαντιστές θα αποτύχουν γιατί το πιο βέβαιο είναι ότι θα σφυρηλατήσουν την συνοχή των κοινωνιών της Δύσεως και θα οδηγήσουν εν τέλει σε μια εκκαθάριση του εσωτερικού τοπίου. Για παράδειγμα, η συνοικία Μολενμπέκ των Βρυξελλών μετά από τα τελευταία γεγονότα δεν θα είναι η ίδια με το παρελθόν.

5.Εκτιμάτε ότι οι εξ αέρος βομβαρδισμοί κατά θέσεων του ΙΚ επαρκούν ή ότι σε κάποια στιγμή οι επίγειες επιχειρήσεις θα είναι αναπόφευκτες;

Θεωρώ ότι η Δύση πολύ σύντομα θα αναγκασθεί να συνδυάσει, στο πεδίο της Μέσης Ανατολής, τους από αέρος βομβαρδισμούς με επίγειες δράσεις, προκειμένου να θέσει ένα τέλος στο φαινόμενο του ΙΚ. Αυτό όμως προϋποθέτει μια συμφωνία των Δυνάμεων για την τύχη της Συρίας, αφού δεν βλέπω οι επίγειες επιχειρήσεις να γίνονται από μη γηγενή στρατό. Η συνεργασία της με τη Ρωσία θα καταστεί αναπόφευκτη, εκτός εάν η Τουρκία προσφερθεί για το σκοπό αυτό, επιτυγχάνοντας ανταλλάγματα γεωπολιτικού χαρακτήρα. Εάν η ανοχή ή η έμμεση στήριξη πολλών χωρών στο ΙΚ, ικανοποιούσε μέχρι τώρα κάποια επιμέρους συμφέροντα, μετά τη νέα τροπή που έλαβε το φαινόμενο της τρομοκρατίας, έγινε σαφές ότι αν αφεθεί να συνεχίσει να αποσταθεροποιεί τον ευρωπαϊκό κοινωνικό χώρο, σε λίγο η Ευρώπη δεν θα είναι αυτή που γνωρίζαμε. 

6.Από την άλλη, όλο και περισσότερες χώρες δηλώνουν ότι θα αυξήσουν την εσωτερική τους ασφάλεια για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Τι σημαίνει αυτό για τις ατομικές ελευθερίες των πολιτών της Ευρώπης;

ΓΚ. Καταρχήν, η ασφάλεια είναι συνοδός συνθήκη της ελευθερίας. Δυσκολεύομαι να φαντασθώ τον πολίτη να βιώνει την ελευθερία του εάν φοβάται να εξέλθει του σπιτιού του. Ο «αστυφύλακας», που αγρυπνεί στη γωνία για να ασκεί ο πολίτης την ελευθερία του, δεν είναι ο ίδιος με εκείνον που καιροφυλακτεί για την ασφάλεια ενός αυταρχικού καθεστώτος. Το ίδιο ισχύει και σε ό,τι αφορά σε άλλες διαστάσεις της ζωής των ανθρώπων, που στις μέρες μας εγγράφονται στα προσωπικά δεδομένα. Κάποτε θα πρέπει να επανέλθουμε στις έννοιες αυτές, να δούμε τον πολίτη όχι απέναντι αλλά ως μέρος της συλλογικότητας. Να διακρίνουμε ανάμεσα στην προσωπική ζωή και στη λειτουργία του ατόμου ως μέρος της δημόσιας σφαίρας. Εντούτοις, η «αστυνομική» πτυχή της ασφάλειας οφείλει να συνοδευθεί με πολιτικές που θα εξαλείψουν τα αίτια του φαινομένου ή που θα αποθαρρύνουν κάθε απόπειρα απειλής ή αμφισβήτησής της.    

7.Επίσης, φαίνεται ότι «παράπλευρα θύματα» της τρομοκρατίας του ΙΚ είναι οι πρόσφυγες. Το σχόλιό σας;

Εάν παρακάμψουμε τα γενεσιουργά αίτια του προσφυγικού προβλήματος, πρέπει να έχουμε κατά νουν ότι οι πολιτικές ηγεσίες των κρατών οφείλουν να αντιμετωπίσουν το προσφυγικό σε αναφορά με την θεμελιώδη κοινωνία την οποία εκφράζουν. Το δίλημμα που θέτουν ορισμένοι ότι η «φιλάνθρωπη» αντιμετώπιση των προσφύγων ή, ενγένει, των οικονομικών μεταναστών προέχει του συμφέροντος ή της συνοχής των εθνικών κοινωνιών είναι από κάθε άποψη απαράδεκτο. Η άποψη αυτή, επενδύει στη μεταβολή ενός διεθνούς προβλήματος σε εσωτερικό πρόβλημα της χώρας υποδοχής, και σε βάθος χρόνου σε σημαίνουσες περιπέτειες. Κάθε χώρα οφείλει να έχει επίγνωση ότι μπορεί να δεχθεί τόσους μετανάστες ή πρόσφυγες όσους δύναται να θρέψει, να περιθάλψει, να χωρέσει εντέλει, χωρίς να απειληθεί η συνοχή, η ασφάλεια, η ευημερία και η ελευθερία της κοινωνίας των πολιτών της. Η προβολή των «δικαιωμάτων» δεν είναι επιτρεπτό να στρέφεται κατά της ελευθερίας της εθνικής κοινωνίας. Παρόλ’αυτά, στην άποψη αυτή, συναντώνται ο νεοφιλελευθερισμός και η Αριστερά. Μπορώ να αντιληφθώ το ενδιαφέρον των αγορών για την κινητικότητα της εργασίας. Αδυνατώ όμως να κατανοήσω την εμμονή της Αριστεράς να θέλει να λειτουργήσει ως η «βαλβίδα εκτόνωσης» των κοινωνικών ή πολιτικών εντάσεων που δημιουργεί η διεθνής των αγορών, μεταβάλλοντας την χώρα υποδοχής σε χωματερή του παγκόσμιου καπιταλισμού. Εάν είναι συνεπής με την ιδεολογία της, οφείλει, αντί να επικαλείται την «φιλανθρωπία», να μεταβεί στις χώρες όπου παράγεται το κοινωνικό/πολιτικό πρόβλημα και να διεξαγάγει εκεί την ταξική της πάλη. Εκτός εάν εκτιμά ότι η πολιτισμική αλλοίωση της κοινωνικής συλλογικότητας, θα αποδομήσει τις αντιστάσεις της κοινωνίας, απέναντι στις πολιτικές ιδιοποίησης και νομής της πολιτικής εξουσίας που την θέλγουν.

8.Πώς κρίνετε την έως τώρα στάση της ελληνικής κυβέρνησης στις εξελίξεις;

Από ανύπαρκτη έως απολύτως ανεύθυνη και βλαπτική για τη χώρα. Οι συνέπειες θα φανούν σε λίγο, όταν οι σοβαρές χώρες της Ευρώπης, θα αρχίσουν να παίρνουν μέτρα για τη διασφάλιση του συμφέροντος των λαών τους.

9.Θεωρείτε ότι η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να συμμετάσχει σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του ΙΚ;

Δεν το νομίζω. Εάν όντως οι πολεμικές επιχειρήσεις εντατικοποιηθούν, θα της ζητηθεί να παράσχει άλλου τύπου διευκολύνσεις.

10.Όσον αφορά στο προσφυγικό, τι μπορεί/πρέπει να πράξει η χώρα;

Υπό τις παρούσες συνθήκες όχι πολλά. Ήδη η παρούσα κυβέρνηση, πηγαίνοντας πιο πέρα την ανυπαρξία πολιτικής στο μεταναστευτικό, το επένδυσε με ιδεοληπτικό μανδύα και έπραξε τα χειρότερα. Ο καφενές του Μαξίμου θεώρησε εξαρχής σκόπιμο να κλείσει τα Κέντρα, αντί να τα ανασυγκροτήσει, διαμόρφωσε ένα πανηγυρικό κλίμα υποδοχής στα νησιά, έχρησε ως πρόσφυγες όλους τους μετανάστες, συνεργάσθηκε με τους δουλεμπόρους, οι οποίοι από την άλλη ακτή ομού με τις τουρκικές αρχές ανέλαβαν να αδειάσουν τα Κέντρα της Τουρκίας και να τους στείλουν στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της Ένωσης. Με δεδομένο ότι οι αρχές ασφαλείας της χώρας είναι ανύπαρκτες, οι τζιχαντιστές βρήκαν ελεύθερο το πεδίο να ζουν με ασφάλεια, να οργανώνουν θύλακες οπαδών μεταξύ των μεταναστών και να συντονίζουν από την Αθήνα τις επιχειρήσεις τους στην Ευρώπη. Από το κύμα των μεταναστών η Ελλάδα διασώθηκε χάρη στην κρίση της. Δεν θα αργήσει όμως όπως φοβάμαι να υποστεί τις συνέπειες της άφρονος και ανερμάτιστης πολιτικής της, μόλις η Ευρώπη θα αναλάβει τις ευθύνες της.