Πηγή LoMak
Απόσπασμα με τις τοποθετήσεις του καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γιώργου Κοντογιώργη, από τη δημόσια συζήτηση που διοργάνωσε το περιοδικό Νέα Ευθύνη στο βιβλιοπωλείο Ιανός στις 16.2.12, με αφορμή το αφιέρωμά του στο θέμα «Έθνος και Ιστορία».
[Ολόκληρη η συζήτηση έχει αναρτηθεί στο Αντίφωνο] More
[Ολόκληρη η συζήτηση έχει αναρτηθεί στο Αντίφωνο] More
Κύριε Κοντογιώργη,
ΑπάντησηΔιαγραφήΛέτε στην ομιλία σας ότι η πολιτική ελευθερία του ατόμου είναι παρούσα και στην βυζαντινή ελληνική κοινωνία χωρίς, κατα τη γνώμη μου, οι εξηγήσεις σας να είναι ικανοποιητικές. Το γεγονός του εθνικού αυτοπροσδιορισμού των βυζαντινών μπορεί όντως να τεκμηριώνει την ύπαρξη και την ισχύ της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, οπότε και να διαμορφώνει το πεδίο ελευθερίας του "βυζαντινού" ατόμου, όμως αυτή η ελευθερία δεν μεταφράζεται αυτομάτως ως πολιτική (με την έννοια της σωρευτικης εκείνης ελευθερίας, όπως την έχετε ορίσει στο "Πολίτης κα Πόλις"). Αν το φορτίο της έννοιας της Πατρίδας ορίζει το "μέγεθος" της ελευθερίας, τότε στις μέρες μας δεν θα είχαμε τέτοια απαξίωση του ρόλου της κοινωνίας στα πολιτικά πράγματα.
Αν συμφωνίσουμε πως η πολιτική ελευθερία απαντάται στην Αθηναϊκή Δημοκρατία, πώς μπορούμε να ισχυριστούμε πως της ίδιας ποιότητας ελευθερία απολαμβάνουν οι βυζαντινοί; Προσπερνώ τη θεωρητική αριστοτελική προσέγγιση, που θέλει την Πόλη να έχει συγκεκριμένο μέγεθος, και πάω σε κάτι πιο πρακτικό. Πώς γίνεται να εκφράζεται πολιτικά (και εντέλει να ορίζει την καθημερινότητα της) η βυζαντινή ύπαιθρο; ..από τη στιγμή που: πρώτον, η πολιτική αρένα, το κεντρικό δημόσιο πεδίο, εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη. Δεύτερον, η διοικητική αποκέντρωση πραγματώνεται με τις (θρησκευτικές) Εκκλησίες. Και, τέλος, τα μέσα για τη διακίνηση ιδεών, άρα για τη δυνατότητα συγχρονισμού της βυζαντινής κοινωνίας σε κυβερνητική μηχανή, είναι τουλάχιστον ανεπαρκή σε σχέση με την εδαφική έκταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Έστω ότι οι βυζαντινοί επαρχιώτες αισθάνονται πολιτικα "πλήρεις" επειδή εξασφαλίζουν τα προς το ζην και επειδή εκφράζονται θρησκευτικά όπως εκείνοι θέλουν στην τοπική τους ενορία, η οποία στο μεταξύ ανταποκρίνεται στις τοπικές κοινωνικές ανάγκες στο σύνολο τους. Είναι αυτό πράγματι πολιτική ελευθερία; Γράφετε πολύ ωραία σε ένα από τα συγγράμματα σας πως το γεγονός πως οι δούλοι των φεουδαρχών έχουν "βολευτεί" σε μία κατάσταση και δεν εξεγείρονται κατα του δυνάστη τους, δεν σημαίνει πως απολαμβάνουν κοινωνική ή πολιτική ελευθερία. Ο βαθμός της τελευταίας (της ελευθερίας) στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη συμμετοχή στα κοινά. Είναι συμμετοχή στα κοινά η συμμετοχή στην εκκλησιαστική λειτουργία; Σε ικανοποιτικό πολιτικά βαθμό; Τέτοιον ώστε να τον συγκρίνουμε με τον Αθηναϊκό;
Και, τέλος, έστω ότι τοπικά ο βυζαντινός της επαρχίας μπορεί να συγκριθεί πολιτικά με τον αρχαίο Αθηναίο. Αν λάβουμε υπόψη τις συνθήκες που προανέφερα, σε ποιό βαθμό ο πρώτος ξεπερνάει αυτοβούλως την τοπικότητα του και ταυτίζεται με τη Βασιλεύουσα, έτσι ώστε η εθνική του ταυτότητα να εκφράζει όντως μία πλήρη πολιτική ελευθερία (μ' άλλα λόγια, έτσι ώστε να συγχρονίζεται η βυζαντινή κοινωνία στο σύνολο της για να κυβερνήσει τον εαυτό της);