Συνεντευξη στην Ελευθεροτυπια για την πολιτικη ζωη

Γιώργου Δημ. ΚΟΝΤΟΓΙΩΡΓΗ: Συνέντευξη στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Στο δημοσιογράφο Χρήστο Μιχαηλίδη
Η συνέντευξη με τον καθηγητή πολιτικής επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γιώργο Κοντογιώργη, δεν «αντέχει» σε προλόγους και επίλογους. Τα πρόσωπα για τα οποία θα συζητήσουμε, δεν χρειάζονται συστάσεις. Τα θέματα που θα αγγίξουμε, ασχέ-τως αν δεν τα αισθανόμαστε πάντα, αγγίζουν όλους μας: έχουν να κάμουν, θα πει ο συ-νομιλητής μας, με τη φυσιογνωμία της κοινωνίας μας, με τη δυνατότητά μας, ως πολίτες, να παρεμβαίνουμε αποτελεσματικά, να γνωρίζουμε ποιοι αποφασίζουν στο όνομα της δημοκρατίας, ποιοι διαμορφώνουν τη μοίρα αυτού του τόπου.
Ο κ. Κοντογιώργης, μέσα από όλα αυτά, θα μας μιλήσει για το «φαινόμενο Λα-μπράκη», όπως το ονομάζει, καθώς και για τις «παρενέργειές» του. Μια απ’ αυτές, είναι και η επίκαιρη ιστορία με το διορισμό του κ. Σταύρου Ψυχάρη, εκδότη-διευθυντή του «Βήματος», στη θέση του διοικητή του Αγίου Όρους.
Ο πρώην πρύτανης του Παντείου, αρθρογράφησε για πολλά χρόνια, στη στήλη Τρίτη Άποψη των «Νέων», έχει διατελέσει υπηρεσιακός Υπουργός Τύπου, στις εκλογές του 1993, ενώ το 1985 και το 1989, επικεφαλής της ΕΡΤ, για μικρό διάστημα, συνέδεσε το όνομά του με τη «δημοκρατική της άνοιξη». Ο ίδιος ως πολιτικός επιστήμων, αρμό-διος σε θέματα επικοινωνίας και αναλυτής της πολιτικής μας ζωής γνωρίζει τα πράγματα καλά, από μέσα. Στη συζήτηση που ακολουθεί, θα τα πούμε όλα.
Απλώς απόστημα...
- Ας αρχίσουμε με την εισαγωγή του κ. Ψ. στο Πάντειο.
· Η επιλογή του είναι καταχρηστική, περιγράφει το νόμο και προκαλεί.
- Θα ήθελα να δικαιολ...
· Η τοποθέτησή του σε βαθμίδα Αναπληρωτή καθηγητή εξισώνει έναν απόφοιτο γυ-μνασίου με έναν ολοκληρωμένο επιστήμονα, με σημαντικό έργο και αναγνώριση.
- Δεν μπορεί, όμως, να έχει κριθεί για το δημοσιογραφικό του έργο;
· Η βαθμίδα δεν δικαιολογείται σε καμιά περίπτωση. Επιπλέον και ως δημοσιογράφος δεν έχει δώσει επαρκή δείγματα γραφής.
- Πώς το λέτε αυτό;
· Ο κ. Ψ. δεν απολαμβάνει αναγνώρισης από το δημοσιογραφικό κόσμο. Αυτό είναι διάχυτο. Επομένως, η θέση του στη διεύθυνση του «Βήματος» συνάδει με την εύνοια και την ειδική σχέση του με τον ιδιοκτήτη του Συγκροτήματος και όχι με την κατα-ξίωσή του στο δημοσιογραφικό λειτούργημα. Επιπλέον, ο κ. Ψ. «διδάσκει» με το ήθος του και την εν γένει δράση του.
- Αναφέρεστε στην αδιάκοπη παρουσία του στην Ολυμπιακή;
· Και σ’ αυτήν, που κατά τη γνώμη μου είναι πιο προκλητική από την παρουσία του στον Άθω. Αναρωτιέμαι: τι θα εισπράξει ο φοιτητής των 18 ετών από την παρουσία του κ. Ψυχάρη στο Πανεπιστήμιο; Ό,τι ένα οποιοδήποτε μηδενικό μπορεί να γίνει παράγων του τόπου αρκεί να «παίζει» με το σύστημα; Ότι για να γίνει Ψυχάρης πρέ-πει να συμπεριφερθεί ως Ψυχάρης; Με ανησυχεί, από την άποψη αυτή, ότι γίνεται μείζον θέμα ο Ψυχάρης στον Άθω κι όχι ο Ψυχάρης στο Πάντειο, στην Ολυμπιακή ή γενικότερα το φαινόμενο Ψυχάρης.
Ο έλεγχος της ενημέρωσης
- Όταν λέτε ότι «ο Ψυχάρης» είναι παράγων του τόπου» πώς το τεκμηριώνετε για να γίνετε πιστευτός.
· Ο «Ψυχάρης» είναι ένα σύμπτωμα ενός αποστήματος που υφέρπει στην πολιτική ζωή. Το θέμα δεν είναι η προσωπική φιλοδοξία του κ. Ψυχάρη αλλά το περιβάλλον που λειτουργεί ως θερμοκήπιο και εκτρέφει «ψυχάρηδες». Δηλαδή ένα σύστημα που προορίζεται να λεηλατεί και να χειραγωγεί δια του κράτους την κοινωνία. Διερωτη-θείτε γιατί ο έλληνας υπό διεθνώς ανταγωνιστικές συνθήκες αναδείχνεται στην κο-ρυφή, στον τομέα δράσης του, ενώ στην Ελλάδα συνθλίβεται. Ο Ψυχάρης υπάρχει διότι κυριαρχεί το «σύστημα Λαμπράκη» στην πολιτική.
- Το ακούω συνεχώς αυτό για τον κ. Λαμπράκη. Πείτε μου, όμως, πιο συγκεκριμένα, πώς ακριβώς λειτουργεί το «σύστημα Λαμπράκη».
· Ο Λαμπράκης αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό και συγχρόνως συμβολίζει ένα σύ-στημα που συνίσταται στην αποθέωση της δύναμης, στη γιγάντωση του παρασκηνί-ου στην υποταγή της πολιτικής τάξης της χώρας, στην ιδιοποίηση του δημόσιου α-γαθού. Με απλά λόγια, στην ομηρία της κοινωνίας. Δες τι συμβαίνει: το πολιτικό σύστημα εμπιστεύεται τη διακυβέρνηση της χώρας στην πολιτική εξουσία. Η κοινω-νία νομιμοποιεί με την ψήφο της τον πολιτικό στην εξουσία. Δεν έχει όμως ούτε δι-καίωμα ελέγχου ούτε ανάκλησης της εντολής. Μετά τις εκλογές η κοινωνία χάνει την επαφή της με τον πολιτικό, τον οποίο εφεξής τον παραλαμβάνει ο ισχυρός κλοιός του παρασκηνίου. Τα Μ.Μ.Επικοινωνίας, που άλλοτε θεωρήθηκε ότι έλεγχαν την εξουσία και ενημέρωναν, σήμερα λειτουργούν κυρίως ως δύναμη, ως πολιορκη-τικός κλοιός της εξουσίας. Τα ΜΜΕ δεν είναι εξουσία, είναι δύναμη. Δεν αποφασί-ζουν, εξαναγκάζουν στη λήψη των αποφάσεων. Χρειάζονται συνεπώς αχυρανθρώ-πους. Συμβαίνει επίσης το ΜΜΕ από μέσον ενημέρωσης να έχει μετεξελιχθεί στην Ελλάδα σε πεδίο της πολιτικής. Εκεί παράγεται το ουσιώδες της πολιτικής. Έτσι, με τη σημερινή του δέσμευση, ο ιδιοκτήτης του «μέσου» γίνεται και ιδιοκτήτης της πο-λιτικής. Δεν είναι πια οι δυνάμεις της πολιτικής που διαμορφώνουν το περιεχόμενο του πολιτικού λόγου, τα πρόσωπα που θα τον εκφράσουν δια των «μέσων» στην κοινωνία αλλά οι τηλεκράτορες, οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ γενικότερα. Ερευνείστε τις δραστηριότητες των ιδιοκτητών των ΜΜΕ και θα δείτε με τι ασχολούνται οι περισ-σότεροι. Δες τε τις ενημερωτικές εκπομπές και θα διαπιστώσετε ότι οι κυριότερες ελέγχονται από το Συγκρότημα. Κάνετε μια στατιστική των πολιτικών που συνωστί-ζονται στις εφημερίδες ή στα κανάλια, συνδυάστε την με τα πολιτικά γεγονότα και δεν θα δυσκολευτείτε να βγάλετε συμπέρασμα. Αυτή η στατιστική θα σας πείσει για-τί το Συγκρότημα είναι ο στρατηγικός εγκέφαλος της ομηρίας του πολιτικού συστή-ματος.
- Δυσκολεύομαι να δεχθώ αυτή την εξήγηση, πρώτον γιατί όλοι οι δημοσιογράφοι που διαχειρίζονται, όπως λέτε, ενημερωτικά προγράμματα στην τηλεόραση, δεν είναι υπάλληλοι του κ. Λαμπράκη και δεύτερον, γιατί δεν πιστεύω ότι ένας καλός δημο-σιογράφος μπορεί να «συρθεί» από οποιονδήποτε εκδότη ή ιδιοκτήτη.
· Αναφέρθηκα σε «σύστημα Λαμπράκη». Όπως σε κάθε σύστημα υπάρχει ένα καθε-στώς κυριαρχίας και τα αντισώματα. Ένα σύστημα ισχύος και παρασκηνίου δεν λει-τουργεί ποτέ συγκεντρωτικά. Δεν αποφασίζει υποχρεωτικά ο «Λαμπράκης» για το αν θα κληθεί ο «άλφα» ή ο «βήτα» πολιτικός ή πνευματικός άνθρωπος. Ο «Λαμπρά-κης» όμως διαγράφει με τις επιλογές του τους άξονες του συστήματος. Η λογική του συστήματος υπαγορεύει τις επιμέρους επιλογές και συμπεριφορές.
- Δηλαδή;
· Ο δημοσιογράφος γνωρίζει τα όριά του, σε ποιο πλαίσιο θα πρέπει να κινηθεί για να συνεχίσει να έχει ρόλο στο σύστημα. Ποια θέματα θα θίξει, ποια πρόσωπα θα προ-βάλει. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τον πολιτικό, κυρίως για τον πολιτικό που έχει μια μεγαλύτερη φιλοδοξία.
Ο μύθος και ο «μύθος»
- Όπως τα λέτε, αν ένας πολιτικός δεν τα έχει καλά με τον κ. Λαμπράκη, δεν θα δει ποτέ στον ήλιο μοίρα;
· Αμφιβάλετε; Ας πάρουμε συγκεκριμένα παραδείγματα. Ποιοι διατέλεσαν υπουργοί πολιτισμού τις τελευταίες 10ετίες και ποια η σχέση τους με το Συγκρότημα;
- Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι όποιος διορίζεται Υπουργός Πολιτισμού είναι κατ’ ανάγκη εξαρτώμενος του κ. Λαμπράκη.
· Σας είπα: όλοι οι έως τώρα Υπουργοί Πολιτισμού υπήρξαν στενοί συνεργάτες και φίλοι του κ. Λαμπράκη. Τους υπουργούς αυτούς δεν τους διόρισα εγώ αλλά ο πρω-θυπουργός. Και ο πρωθυπουργός δεν τους επέλεξε τυχαία. Όπως επί βασιλείας υ-πήρχαν περιοχές πολιτικής ευθύνης που ο πρωθυπουργός όφειλε να συνεκτιμήσει και τη βούληση του θρόνου έτσι και τώρα: υπάρχουν υπουργεία όπου ο υπουργός οφείλει να απολαμβάνει και της εμπιστοσύνης του κ. Λαμπράκη. Ο πολιτισμός, η παιδεία και η έρευνα, ο ΥΠΕΧΩΔΕ κλπ. Εγώ θα σας υποβάλω μια διευκρινιστική απλώς ερώτηση: Ψάξατε στις εφημερίδες του Συγκροτήματος πόσες φορές σε σχέση με άλλους προβάλλεται ο ΥΠΕΧΩΔΕ; Την απάντηση σας καλώ να τη συνδυάσετε με τα ανοικτά ενδιαφέροντα του κ. Λαμπράκη στο υπουργείο αυτό. Εκτός εάν πι-στεύετε ότι ο όποιος υπουργός, αφού είναι υποχρεωμένος να συνεκτιμήσει τη στα-διοδρομία του, δεν θα διερωτηθεί για τις επιπτώσεις μιας απόφασης που θα «στενα-χωρήσει» τον κ. Λαμπράκη. Ή αν έχετε ψευδαισθήσεις για την αντίδρασή του αν ο εν λόγω κύριος του ζητήσει κάτι.
- Εγώ νομίζω ότι, όπως σε όλα τα πράγματα στην Ελλάδα, ότι το φαινόμενο Λαμπρά-κη, όπως το ονομάζετε, χωρίς να λέω ότι δεν υφίσταται, έχει πάρει διαστάσεις σχε-δόν μυθικές και, κατ’ επέκταση, καθορίζει τις συμπεριφορές ευάλωτων ανθρώπων. Θέλω να πω δηλαδή, ότι αν, ας πούμε, ο μακαρίτης Χατζηδάκις, έλεγε «όχι» σε κά-ποια απαίτηση του κ. Λαμπράκη, τίποτ’ απολύτως δεν θα πάθαινε.
· Να σας πω. Ο Χατζηδάκις δεν έγινε ποτέ υπουργός πολιτισμού. Διερωτηθείτε γιατί. Ο ίδιος ο Χατζηδάκις έλεγε λίγο πριν πεθάνει ότι αναζήτησε επανειλημμένα στο τη-λέφωνο για ένα ζήτημα τον Υπουργό Πολιτισμού και δεν βγήκε. Ο υπουργός αυτός όμως συνέδραμε για της υποθέσεις του υπουργείου στο γραφείο του κ. Λαμπράκη ή με τον κ. Λαμπράκη. Και δεν περνάει μέρα που να μην παρελαύνει από τις εφημερί-δες του Συγκροτήματος. Ακούστε. Ένα σύστημα δεν επιβιώνει και δεν κρίνεται ούτε από τους ήρωές του ούτε από την καλή θέληση ενός εκάστου. Η αξία του προκύπτει από το ρόλο που αναγνωρίζει στα μέλη του, στην κοινωνία. Αλίμονο αν δεν κατοχυ-ρώνει την ελευθερία και την ασφάλεια των ασθενέστερων από την παμφάγα θέληση των ισχυρών. Όταν σε ένα σύστημα βασιλεύει ο φόβος και το παρασκήνιο. το σύ-στημα αυτό δεν είναι δημοκρατικό. Δεν είναι καν σύστημα.
- Δεν μου απαντάτε, όμως, περί του μυθικού που σας ανέφερα προηγουμένως.
· Όταν η δύναμη, κι όχι ο κανόνας, προβάλει ως κυρίαρχη συνιστώσα ενός συστήμα-τος, τότε ο μύθος της δύναμης, επειδή ακριβώς ο μύθος είναι μέρος της λογικής του συστήματος, λειτουργεί πολλαπλασιαστικά πάνω στους ευεπίφοβους στην υποταγή. Πόσο μάλλον όταν η λογική του συστήματος προϋποθέτει την υποταγή για την επι-βίωση. Άλλωστε, θα έχετε ίσως προσέξει ότι ο «μύθος» είναι μέρος της πολιτικής του Συγκροτήματος που μάλιστα συνδυάζεται με συγκεκριμένες πολιτικές εκφοβι-σμού και υποκρισίας. Ο Ψυχάρης εμφανέστερα λόγω ιδιοσυγκρασίας, ο Καραπανα-γιώτης ανωνύμως δια των ΝΕΩΝ διεκπεραιώνουν μια συστηματική πολιτική ηθικής επίλυσης και εκφοβισμού όλων εκείνων που στη λογική του «συστήματος» αποτε-λούν ένα εν δυνάμει κίνδυνο. Αν κάποιος μπει στο στόχαστρο του Συγκροτήματος ή καταδικαστεί στην αφάνεια από αυτό οι λοιποί εισπράττουν απλώς το μήνυμα. Η υποκρισία επιχειρεί να συγκαλύψει την κατάλυση της νομιμότητας. Προσέξατε, ό-πως όλοι, την περισσή θρασύτητα του λόγου που αρθρώνει ο κ. Λαμπράκης: Η κυ-βέρνηση ή ο υπουργός αποφασίζει να χρηματοδοτήσει το Μέγαρο. Η κυβέρνηση διορίζει τα μισά μέλη, όχι ασφαλώς αυτόν, τούτο θα ήταν ανεπίτρεπτο, του ΟΜΜΑ. Το Μέγαρο είναι νομικό πρόσωπο δεν είναι προσωπική υπόθεση! Και ούτω καθεξής.
- Ο κ. Πάγκαλος όμως μέχρι την ημέρα που διόρισε τον κ. Ψυχάρη στο Άγιον Όρος, είπε ότι όχι μόνον δεν είχε φιλικές σχέσεις με το Συγκρότημα, αλλ’ ότι πολεμήθηκε κιόλας από αυτό. Αν είναι έτσι, διαψεύδεται η άποψή σας ότι οι φίλοι, προς τον κ. Λαμπράκη, προσκείμενοι πολιτικοί είναι εκείνοι που του τακτοποιούν τις δουλειές του.
· Ακούστε, επειδή ο Πάγκαλος είναι κυκλοθυμικό άτομο, συνηθίζει να ομολογεί μέσα από το λόγο που εκφέρει. Τι μας είπε; Ότι έκαμε μια έρευνα αγοράς και δεν βρήκε καλύτερον από τον κ. Ψυχάρη για τη θέση του Διοικητή του Αγίου Όρους. Δηλαδή, ο αντιπρόσωπος του ελληνικού λαού, έτσι έπρεπε να είναι, γυρνάει σ’ αυτόν και του λέει με θράσος ότι ανάμεσα στα 15 εκατομμύρια των Ελλήνων, ο Ψυχάρης είναι ο καλύτερος. Επομένως, τα προσόντα που συγκεντρώνει ένα πρόσωπο πλήρως δια-βλητό, με πολιτικό ορίζοντα σχεδόν περιμετρικό, με γραμματικές γνώσεις γυμνασίου παλαιού τύπου τοποθετούνται στην κορυφή της αξιολογικής πυραμίδας του κ. Πά-γκαλου και εννοείται της κυβέρνησης.
- Ε, τώρα το παρατραβάτε λιγάκι! Και ο Μέιτζορ είναι απόφοιτος γυμνασίου κι όμως έφτασε να κυβερνά τη Βρετανία.
· Ο Μέιτζορ έχει εκλεγεί. Ο κ. Ψυχάρης απλώς διορίσθηκε. Πέραν του αισθητικού και αξιολογικού τίθεται και ένα ζήτημα έξωθεν καλής μαρτυρίας της κυβέρνησης. Η κυ-βέρνηση με την επιλογή του δεν τήρησε καν τα προσχήματα. Προκάλεσε το κοινό αίσθημα και τις πολιτικές ισορροπίες. Εξάλλου το γεγονός αποκαλύπτει και άλλες πτυχές. Διαβάσαμε ότι τον κ. Ψυχάρη, και άλλους της κατηγορίας του, τους φυλάνε αστυνομικοί. Αυτό σημαίνει ότι εγώ, ο Έλληνας πολίτης, ο κυρίαρχος σύμφωνα με τη διακήρυξη του πολιτικού συστήματος, αποφάσισα να πληρώσω από την τσέπη μου για την ασφάλεια του κ. Ψυχάρη. Τούτο σημαίνει επίσης ότι στην κλίμακα των αξιών αυτού του τόπου, ο κ. Ψυχάρης αξιολογείται ως πλέον σημαντικός, από ό,σο η ασφάλεια και η υγεία εκατοντάδων χιλιάδων μαθητών που στο σχολείο εκτίθενται καθημερινά σε κίνδυνο. Περιορίζομαι απλώς να σχολιάσω ότι οι σημαντικές αυτές λεπτομέρειες οφείλουν να μας οδηγήσουν στο αναγκαίο συμπέρασμα για την ποιό-τητα και την αντιπροσωπευτική συνείδηση και λειτουργία του πολιτικού προσωπι-κού της χώρας.
- Δεν μου απαντήσατε όμως, σ’ αυτό που σας ρώτησα προηγουμένως για τον κ. Πά-γκαλο.
· Ο κ. Πάγκαλος ομολογεί τις κρυφές του σκέψεις όταν δηλώνει ότι στο παρελθόν δεν έχαιρε της εκτιμήσεως του Συγκροτήματος. Και ομολογεί δύο πράγματα: Πρώτον, ότι ο ιδιοκτήτης του ΜΜΕ κ. Λαμπράκης αποφασίζει, χωρίς να έχει τη σχετική νο-μιμοποίηση, για την πολιτική. Και δεύτερον, ότι έπρεπε να κάμει μια μείζονος ση-μασίας πολιτική χειρονομία απέναντι στο Συγκρότημα για να επανακτήσει την εύ-νοιά του. Στην καλύτερη περίπτωση έλαβε εντολή από τον πρωθυπουργό.
- Όταν συνεργαζόσασταν με τα «ΝΕΑ» όλα αυτά που λέτε σήμερα για τον Λαμπράκη σας ήταν εντελώς άγνωστα;
· Πρώτον, μια συνεργασία αυτή καθεαυτή δεν είναι επιλήψιμη εάν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για να γίνει επιλήψιμη. Η συνεργασία μου με το Συγκρότημα υπήρξε από την αρχή έως το τέλος απολύτως τυπική. Είναι ζήτημα αν συνάντησα περισσό-τερες από δύο φορές τον κ. Λαμπράκη στο διάστημα οκτώ ετών. Με τον διευθυντή της εφημερίδας, τον κ. Καραπαναγιώτη, παρέμεινα εξίσου τυπικός, και για τον πρό-σθετο λόγο ότι ο άνθρωπος δεν προσφέρεται για κάτι περισσότερο. Δεύτερον, δεν πρέπει να αγνοείτε ότι εγώ συνεργαζόμουν με τα «Νέα», αρθρογραφούσα σ’ αυτά, μια φορά το μήνα, έως το 1989, Πριν δηλαδή από την εμφάνιση της ιδιωτικής τηλε-όρασης που μετέβαλε άρδην τα πράγματα. Η προηγούμενη επιρροή έγινε στη συνέ-χεια θηλιά στο λαιμό της πολιτικής τάξης. Εγώ όταν βρέθηκα αντιμέτωπος με τη «δυσοσμία» εγκατέλειψα και μάλιστα βιαίως.
- Θα ήθελα να μιλήσουμε λίγο για τον άνθρωπο Λαμπράκη. Εγώ τον έχω δει μία μόνο φορά στη ζωή μου και δεν έχουμε μιλήσει ποτέ. Συνταξιδεύαμε πέρυσι από το Παρί-σι. Καθόταν στις οικονομικές θέσεις. Μου έκανε εντύπωση. Όταν φτάσαμε στην Αθήνα, περίμενε μαζί μας, πολλήν ώρα, να βγουν οι αποσκευές. Δεν ήρθε κάποιος παρατρεχάμενος, όπως συμβαίνει με πολλούς. Μόνος του πήρε τις βαλίτσες. Πέρασε από τον τελωνειακό έλεγχο, τον ψάξανε κι όλας και βγήκε ως, πώς να το πω... φυ-σιολογικός άνθρωπος. Αυτό, σας ομολογώ μου άρεσε πολύ.
· Επισημαίνω ότι η διατύπωσή σας περιέχει ένα στοιχείο υπερβολής. Ο τελωνειακός έλεγχος από χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπαψε από αρκετά χρόνια. Εν πά-ση περιπτώσει, αν θα ήθελα να είμαι κακόπιστος θα σας έλεγα ότι ταξίδευε έτσι α-κριβώς για να δημιουργήσει την εικόνα του. Και το πέτυχε. Παρόλ’ αυτά αποδέχο-μαι πως στην ιδιωτική του ζωή είναι απλός και ίσως ανθρώπινος. Δεν το γνωρίζω. Θυμάμαι ότι η αδελφή του η Λένα Σαββίδη έφερνε καθημερινά σε «τάπερ» φαγητό στο Νίκο Σβορώνο, όταν τις τελευταίες του στιγμές ήταν στο νοσοκομείο. Το συ-γκράτησα. Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι ο ιδιώτης Λαμπράκης, δεν είναι καν ο Λαμπράκης και τα παραρτήματά του. Είναι το «σύστημα Λαμπράκη». Όταν πριν από λίγα χρόνια άκουσα τη σύζυγο του τότε πρωθυπουργού να ανεβάζει το έργο του κ. Λαμπράκη στη βαθμίδα του Παρθενώνα, σχολίασα, βαθιά προσβεβλημένος ως άνθρωπος και ως πολίτης της Ελλάδας, ότι γίναμε «το Λαμπρακιστάν στη χώρα της Μιμιλάνδης». Ήθελα να αποδώσω μεταφορικά και συμβολικά το σύστημα αυτό κα-θόσον εισάγει την απόκλιση από την πρωτοπορία της εξέλιξης, μας μεταφέρει στον «τρίτο κόσμο» με όλα τα στοιχεία της τραγωδίας που εισάγει το γελοίον της εξουσί-ας. Αν μη τι άλλο, τον Παρθενώνα τον δημιούργησε ο λαός με απευθείας απόφασή του ύστερα από πρόταση του Περικλή. Εν προκειμένω, ο πρωθυπουργός με τη δή-λωση της συζύγου του συνομολόγησε την ανικανότητα ή αν θέλετε την αδιαφορία της εξουσίας και φυσικά την ομηρία της στον κ. Λαμπράκη. Ο κ. Λαμπράκης είναι ένας άνθρωπος του παρασκηνίου. Δεν βγαίνει στο φως, δεν επεδίωξε ποτέ να απο-κτήσει δημόσια νομιμοποίηση. Περιφρονεί βαθύτατα τους πολιτικούς που τον υπη-ρετούν ενώ συγχρόνως διακατέχεται από μια απωθημένη δίψα για εξουσία. Στο μέ-τρο που αδυνατεί να ασκήσει την εξουσία με όρους δημοσιότητας και νομιμοποίη-σης λειτουργεί διχαστικά.
- Δηλαδή;
· Εμφανίζεται να βιώνει μια απλή καθημερινή εικόνα. Συγχρόνως, κάνει πλήρη χρήση της δύναμής του στο παρασκήνιο. Έχει, επίσης, μια υψηλή αντίληψη για το άτομό του και την πολιτική, που δεν του επιτρέπει να λειτουργεί μέσα στους θεσμούς. Η δι-χαστική του διάσταση είναι προφανής και στις επιλογές των προσώπων που τον πε-ριβάλλον. Τα πρόσωπα που έχει επιλέξει ως επικεφαλής των εφημερίδων του έχουν μια απαλλοτριωμένη προσωπικότητά, πρόθυμα να διεκπεραιώσουν τις «δουλειές» που επιθυμεί, αλλά αχρεωστήτως γι’ αυτόν. Με χαμηλό δείκτη καλλιέργειας.
- Μιλήσατε προηγουμένως για τη διεύρυνση των ενδιαφερόντων του Συγκροτήματος Λαμπράκη στην παιδεία και αλλού.
· Θα είχε ενδιαφέρον να καταγραφούν οι περιοχές δράσης του και οι διαπλοκές της με άλλους παράγοντες και με την πολιτική. Σε σχέση με την παιδεία περιορίζομαι να πω ότι στην περίπτωση Ψυχάρη αποκαλύπτει απλώς ένα παγιωμένο καθεστώς σήψης που στην περίπτωση του Παντείου αναδύει ίσως εντονότερη μια αποπνικτική δυσο-σμία.
- Γιατί δεν γίνεστε πιο συγκεκριμένος;
· Τα «απόκρυφα» του φαινομένου αυτού θα δουν κάποια στιγμή το φως. Ως προς το ζήτημα «Λαμπράκης», δεν έχετε παρά να αναζητήσετε τον κατάλογο των συνεργα-τών του Συγκροτήματος στο Τμήμα Επικοινωνίας. Τα τελευταία χρόνια έχει επιβλη-θεί ένα οιονεί μονοπώλιο. Θα θυμάστε ίσως ότι η πρόκληση αυτή προκάλεσε την οργή γνωστού σκηνοθέτη που απεπέμφθη με ιδιάζοντα τρόπο προκειμένου να κατα-λάβει τη θέση του ο κ. Καραπαναγιώτης και ανακοίνωσε ένα νέο τηλεοπτικό σήριαλ με θέμα: «ο κύριος Πρύτανης».
- Στο θέμα του Μεγάρου δεν βρίσκετε ότι ο κ. Λαμπράκης συνέβαλε καθοριστικά στα μουσικά πράγματα του τόπου;
· Απαντώ αβιάστως, ναι. Το πρόβλημα όμως τίθεται διαφορετικά. Το μέγαρο αποτελεί έναν αποκαλυπτικό δείκτη υποταγής της πολιτικής σε ένα ιδιώτη. Το Μέγαρο δεν κατασκευάσθηκε ούτε λειτουργεί δαπάναις του κ. Λαμπράκη. Δεν είναι ευεργέτης ο κ. Λαμπράκης. Το κράτος, δηλαδή εμείς όλοι, είμαστε οι χορηγοί της δράσης του. Υπάρχει μια ανωμαλία. Δεν ιδιωτικοποιεί η κυβέρνηση έναν χώρο του δημοσίου α-ντί ορισμένου τιμήματος. Ο κ. Λαμπράκης υπεισήλθε σε ένα χώρο του δημοσίου και τον διαχειρίζεται κατά το δοκούν ως ιδιώτης, χωρίς καμία νομιμοποίηση. Ο δημό-σιος χώρος και οι εντεταλμένοι διαχειριστές του, οι πολιτικοί, έχουν περιέλθει στην περιοχή ενδιαφέροντος του κ. Λαμπράκη. Πέραν του ότι έχει ανατραπεί η αντιπροσωπευτική λειτουργία της εξουσίας, ομολογείται ότι οι πολιτικοί είναι ανεπαρκείς, δεν ανταποκρίνονται στο έργο τους. Το ερώτημα είναι αμείλικτο. Γιατί να «αναθέτουμε» την εξουσία σε μεσάζοντες κι όχι απευθείας στους εξουσιαστές; Έτσι τουλάχιστον θα θεσμοθετηθεί η λειτουργία της ιδιωτικής εξουσίας. Αρκεί άραγε να μένουμε στις πυραμίδες των Φαραώ χωρίς να συνεκτιμάμε ότι είχαν υποβάλει υπό ένα σύστημα ιδιωτικής ιδιοκτησίας την κοινωνία; Υπάρχει και ένα άλλο ερώτημα, συναφές με την υπόθεση Ψυχάρη: Τι αντιπροσωπεύει ο κ. Λαμπράκης για να του εμπιστεύεται η πολιτεία τον πολιτισμό; Ποιό είναι το έργο του, πέραν του πολυσυζητημένου «λιμπρέτου» που το ευλόγησε ο ίδιος στο Μέγαρο; Αρκεί το επιχείρημα ότι διαθέτει μουσική καλλιέργεια; Είναι άραγε ο μόνος; Και τότε θα ρωτήσω: πόσες δράσεις της εκχώρησε η πολιτεία στον Χατζηδάκι, στον Μητρόπουλο και τόσους άλλους; Πέστε μου όμως: ο κ. Λαμπράκης είναι ένας πολίτης όπως όλοι μας. Μπορείτε να φαντασθείτε ποια απάντηση θα εισέπραττα εγώ (ή όποιος άλλος πολίτης) εάν ζητούσα από το κράτος να μου χρηματοδοτήσει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο, για παράδειγμα ένα Ίδρυμα Πολιτικής; Ασφαλώς, γνωρίζουμε όλοι ότι όταν μονοπωλείται ένας χώρος κάποιοι αποκλείονται και μαζί τους μαραίνεται η δημιουργία, τουλάχιστον το διαφορετικό. Στη Γαλλία ο Μιτεράν δημιούργησε την περίφημη Όπερα της Βαστίλης, δεν εκχώρησε σε έναν ιδιώτη τη σχετική αρμοδιότητα.
- Για να επανέλθουμε κ. Κοντογιώργη. Πού νομίζετε ότι εστιάζεται η ευθύνη;
· Ο Θουκυδίδης λέει κάπου ότι δεν έχει να προσάψει κάτι σ’ αυτούς που επιθυμούν να δεσπόσουν αλλά σ’ εκείνους που είναι προδιατεθειμένοι να υποκύψουν. Προσωπικά πιστεύω ότι απαιτείται η οικοδόμηση ενός συστήματος που, όπως είπα, θα αποτρέπει την επιβολή της δύναμης και του παρασκηνίου. Οι κοινωνίες που κυριαρχήθηκαν από την ιδιωτική δύναμη δεν άργησαν να συντριβούν κάτω από τα ερείπια των με-λών της. Η πολιτική τάξη της χώρας τελεί υπό καθεστώς ομηρίας, ένα συναίσθημα φόβου είναι διάχυτο γύρω μας. Η νομιμότητα του πολιτικού συστήματος έχει σε με-γάλη έκταση καταλυθεί και ο δημόσιος πλούτος λεηλατείται. Πιο ανησυχητικό ω-στόσο από το διορισμό του κ. Ψυχάρη είναι το φαινόμενο της άρνησής του να απο-συρθεί και της εμμονής της κυβέρνησης στην αποκαλυπτική επιλογή της. Και είναι ανησυχητικό διότι αποκαλύπτει πόσο βαθιά είναι ριζωμένη η ομηρία της πολιτικής ηγεσίας και κυρίως η βούληση του «συστήματος Λαμπράκη» να ηγεμονεύσει με κά-θε τρόπο.