Παρασκευή 26 Ιουνίου 2009

Γιώργος Κοντογιώργης, Συνέντευξη στο περιοδικό Esquire (Ιούνιος 2009) για το βιβλιο 12/2008. Οι νέοι, η ελευθερία και το κράτος, Ιανός, Αθήνα, 2009

1) Ποια τα αίτια της εξέγερσης;

Τα γεγονότα του Δεκέμβρη δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Υπήρχε συσσώρευση εκρηκτικής δυσαρέσκειας για τα συμβαίνοντα και απόρριψης ενός ολόκληρου κόσμου που επιμένει να εξουσιάζει τη ζωή των νέων. Οι νέοι έχουν εισέλθει στη νέα εποχή, τη ζουν, ενώ οι κρατούντες έχουν «γαντζωθεί» στα κεκτημένα και επιζητούν να ελέγξουν τις εξελίξεις, διευρύνοντας το χάσμα σε βάρος της κοινωνίας. Πριν από 13 χρόνια ανήγγειλα ότι το σύνθημα «να αλλάξουμε τον κόσμο», που επικρατούσε ακόμη, έμοιαζε πια παρωχημένο, καθώς το νέο ζητούμενο ήταν «να προλάβουμε την αλλαγή» που ερχόταν με ταχύτητα φωτός. Το σημερινό σύστημα και οι ομόλογες ιδεολογίες ήταν χρήσιμες ενόσω οικοδομούνταν η κοινωνία της ατομικής ελευθερίας. Η φάση όμως αυτή ολοκληρώθηκε. Ωστόσο, ενώ οι ιδεολογίες κατέρρευσαν, το οικονομικό και πολιτικό σύστημα παραμένει.
Έτσι εξηγείται γιατί οι νέοι παράκαμψαν όλες τις ιδεολογίες και τους φορείς τους. Η οργή τους εστιάστηκε στο κράτος, δηλαδή στον πυλώνα του παλαιού καθεστώτος. Όχι στο κράτος ως σύνταξη της κοινωνίας σε πολιτεία, όπως νομίζει η «αναρχία», αλλά στη λογική της νεοτερικότητας, που το θέλει να κατέχει το πολιτικό σύστημα. Το κράτος αυτό έχει αποξενωθεί από την κοινωνία, αποτελεί προέκταση των δυνάμεων της αγοράς. Ο «αντικρατισμός», στον οποίο συναντήθηκε τον Δεκέμβρη ολόκληρη η κοινωνία, συμπυκνώνει τις συνέπειες της ανατροπής αυτής και, παραπέρα, την μη ανταποκρισιμότητα του κράτους στα προβλήματά της. Κυρίως όμως αναδεικνύει μια διαφορετικού τύπου χειραφέτηση της κοινωνίας, με πρώτους τους νέους, που δεν αρκείται σε μια «σωτηριακή» αντίληψη της σχέσης της με την πολιτική. Δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι η χρηματοπιστωτική κρίση δεν έχει αυτοφυή αίτια. Οφείλεται στην πλήρη ανατροπή της ισορροπίας μεταξύ κοινωνίας, κράτους και αγοράς, υπέρ της τελευταίας. Ανατροπή που κάνει επιτακτική την ανάγκη ενός νέου πολιτικού συστήματος στο οποίο θα μετέχει και η κοινωνία με την ιδιότητα του εντολέα, ώστε να έχει αποφασιστικό λόγο στα πράγματα.

2) Ποια τα κίνητρα των διαφόρων που πήραν μέρος ;

Από την πλευρά της αμφισβήτησης, ο λόγος ήταν κοινός: η εναντίωση στο κράτος της κομματοκρατίας, της ανομίας, της αποξένωσης και της χύδην ιδιοποίησης, της διαφθοράς. Το κίνητρο όμως της μάζας των νέων δεν συμπίπτει με εκείνο των δυνάμεων της «καταστροφής». Οι νέοι είχαν προοδευτικό πρόσημο στον λόγο τους. Εξέφραζαν την Ελλάδα της αισθητικής, διαμαρτύρονταν ενάντια στην Ελλάδα της αποξένωσης και της ασχήμιας. Οι δυνάμεις της «καταστροφής» διαγκωνίζονταν με τις πολιτικές δυνάμεις και τους συντελεστές των «μέσων» για να καρπωθούν την αμφισβήτηση των νέων. Οι μεν για να την ενσωματώσουν στη δυναμική του «συστήματός» τους, οι δε για να προσδώσουν σ’αυτήν χαρακτήρα εξέγερσης. Τελικά κέρδισαν και οι δυο. Οι μεν, στο πεδίο της μάχης, οι δε στο πεδίο της πολιτικής διαχείρισης. Το κράτος απλώς απουσίαζε, ως συνήθως, από τον ρόλο του, επιβεβαιώνοντάς μας ότι ο σκοπός του δεν συνάδει με το συμφέρον της κοινωνίας.

3) Τι ρόλο έπαιξε η βία;

Η βία κατά τις διαδηλώσεις υπήρξε ο «κρίκος» που επένδυσε τα γεγονότα με τον χαρακτήρα της εξέγερσης. Από την άλλη όμως, η βία των δυνάμεων της «καταστροφής», ιδίως οι προεκτάσεις της μετά τα γεγονότα, ετοίμασε το έδαφος για την επανανομιμοποίηση του κράτους να επικαλείται την καταστολή στο όνομα της τάξης. Το χειρότερο εντούτοις είναι ότι έτσι διευκολύνθηκαν οι πολιτικές δυνάμεις να παρακάμψουν το διακύβευμα που έθετε ο λόγος των νέων και να επαναφέρουν το διάλογο στις πριν από το Δεκέμβρη βάσεις. Το σημερινό πολιτικό σκηνικό αποτελεί την απόδειξη. Συμπεριφέρονται ως εάν να μη συνέβη τίποτε.

4) Γιατί δεν υπήρχε κάτι συνεκτικό, ουσιαστικό στα γεγονότα; Γιατί φαίνεται να μην υπάρχει καμία επίπτωση;

Το διακύβευμα υπήρξε εξαιρετικά ουσιαστικό. Η συνοχή του δεν διαπιστώνεται και ιδίως οι επιπτώσεις του. Η έκρηξη των νέων ήταν πηγαία, εξέφραζε αγωνία και οργή, δεν είχε όμως μορφοποιημένο πρόταγμα. Και δεν μπορούσε να έχει, αφού η εποχή μας δεν έχει επεξεργασθεί ένα πρόταγμα εξόδου από την σημερινή πολυσήμαντη κρίση. Ένα τέτοιο πρόταγμα, θα έφερνε τη νεοτερικότητα αντιμέτωπη με τον εαυτό της, διότι το διακύβευμα εφεξής δεν είναι η «διόρθωση» των δυσλειτουργιών του συστήματος, αλλά η υπέρβασή του. Οι νέοι με τη διαίσθησή τους δήλωσαν την εναντίωσή τους σε όλο το φάσμα του καταστημένου. Η απουσία προτάγματος δεν μειώνει την παγκόσμια σημασία των γεγονότων του Δεκεμβρίου. Το ουσιαστικό στα γεγονότα αυτά είναι ότι ανακοίνωσαν το μέλλον της προόδου. Και ανέδειξαν τον συντηρητικό εγκιβωτισμό των δυνάμεων που άλλοτε κινούσαν την πρόοδο. Η σιωπή που ακολούθησε είναι αναβράζουσα. Θα ήταν λάθος, επομένως, να νομισθεί ότι η αιτία που εξέθρεψε τα «δεκεμβριανά» εξέλειπε ή ότι θα παρέλθει με την πάροδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Στο βιβλίο μου επιχειρώ μια ερμηνεία των γεγονότων. Κυρίως όμως διατυπώνω το σχήμα ενός προτάγματος για το μέλλον με πρόσημο την ανασύνταξη της σχέσης μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής μέσα στο πολιτικό σύστημα και όχι στη βάση του αποκλεισμού της κοινωνίας από αυτό. Το εγχείρημα αυτό προϋποθέτει τον ριζικό αναστοχασμό της ελευθερίας. Από την άποψη αυτή, μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως το «πολιτικό μανιφέστο» μιας προοδευτικής σήμανσης της εξέλιξης, στην κατεύθυνση της οποίας εγγράφονται και τα «δεκεμβριανά» των νέων.

3 σχόλια:

Πολίτης είπε...

Είναι μία απ΄τις λίγες ουσιαστικές τοποθετήσεις που διαβάζω πάνω σε αυτό το θέμα,μου κάνει μεγάλη εντύπωση η απουσία σχολίων

Ethnikofrones είπε...

Κύριε Καθηγητά,

Είσαστε ο πρώτος που αναφέρθηκε εκτενώς στην πολιτικό αδιέξοδο του πολιτικού μας συστήματος και εισήγαγε στην ελληνική πολιτική επιστήμη τις έννοιες του κοσμοσυστήματος και της πολιτειότητας.

Αναλύσατε με ζηλευτή ακρίβεια την έννοια της πολιτειότητας στο βιβλίο σας Πόλίτης και πόλις.

όταν είδα το βιβλίο σας σχετικά με τα γεγονότα του Δεκέμβρη δεν δίστασα να το αγοράσω αμέσως.
ήξερα το τι θα διαβάσω , τον τρόπο σκέψης της μεθοδολογία την προσέγγιση.

Περίμενα μια ανάλυση που δεν θα δίσταζε να αναλύσει όλες τις πλευρές.

Βρέθηκα όμως προ εκπλήξεως. η ανάλυση ήταν δογματική. Από την μια το "κακό" κράτος και από την άλλη οι "καλοί' και αθώοι νέοι.

οι νέοι που μέχρι χθες έπιναν latte kai fredo ανακάλυψαν την πολιτική;

ανακάλυψαν τον πολιτικό ακτιβισμό και αφού έκαναν ενδελεχή ανάλυση αποφάσισαν πως η αστυνομία δολοφονεί;

ήταν όλοι απολιτικ:

δεν υπήρχε καθοδήγηση;
(ως γνώστης της αριστοτέλειας γραμματείας ξέρετε σίγουρα ότι ότι κινείται είναι αναγκαίο να υποκινείται από κάτι άλλο)

Οργάνωσε κάποιος την αυθόρμητη οργή;

Ποιος ο ρόλος των ΜΜΕ;

υπήρχε εμπλοκή τρίτων;

οι διαδηλώσεις και η αγνότητα του θυμού της "νεολαίας" σπιλώθηκε από τις πράξεις βίας ή ήταν το απαραίτητο κομμάτι ενός παζλ που λέγετε: πρόκληση κοινωνικής αναταραχής;

δυστυχώς το πεδίο της έρευνας και τα συμπέρασμα τα φαίνεται πως επέκτειναν το θεωρητικό πλαίσιο.
όλη το κείμενο φαίνεται πως είχε στόχο την υποστήριξη της θεωρητικής πρότασης: "η ιδιοποίηση της πολιτικής από το κράτος και τους κρατικούς αξιωματούχους διαμορφώνει την αρνητική πρόσληψη του πολιτικού από τους νέους και την δυναμική τους και χωρίς κομματικές παρεμβάσεις αντίδραση"

Η ελκτική δύναμη του θεωρητικού πλαισίου δεν άφησε την έρευνα να βγάλει τα συμπέρασμα της , που πιθανόν να βοηθούσαν στην βελτιστοποίηση τις θεωρητικής πρότασης.
Η πολίτικη επιστήμη εξάλλου πρέπει να είναι δυναμική όχι στατική επιστήμη όπως και αντικείμενο μελέτης της.

Με εκτίμηση,
Ένας παλιός φοιτητής.

George Contogeorgis είπε...

Το μονο που δεν ανεμενα να ακουσω ομολογω ειναι οτι με διακατεσει δογματισμός. Προφανως και δεν απαλλασω τους νεους ουτε τους προικοδοτω με πολιτικη σκεψη. Οι νεοι ειχαν προφανως ενα υποβαθρο οργης και αρνησης της κρατουσης καταστασεως. Ομως ακριβως ο φονος του νεου αδωσε τη δυνατοτητα στις δυναμεις της καταστροφης να αξιοποιησουν το υποβαθρο της λανθανουσας αμφισβητησης και να μεταβαλουν μια διαμαρτυρια -χωρις προεκτασεις- σε "εξεγερση". Μην ξεχνατε οτι τις μερες εκεινες -ιδιως τις πρωτες, πριν γενικευθει η καταστροφικη δυναμικη- οι πολιτες, οι ιδιοι οι γονεις ειχαν συμπαραταχθει με τους νεους. Σταθειτε λιγο ή μαλλον διερωτηθειτε για το "κακο" ελληνικο κράτος. Αυτο με ενδιαφερει να προσεχθει. Το γεγονος οτι δεν συνεχεται με το κοινο συμφερον, και αυτο αποτελει την σταθερα του απο τον 19ο αιωνα. Δεν γινεται να συμφωνειτε ομως με την τυπολογια της πολιτειοτητας και να μην διακρινετε την αντιφαση αυτη κρΑΤΟΥς και κοινωνιας στην Ελλάδα.Το κενο πολιτικης που διαπιστωνεται το Δεκεμβρη ειναι αποροια του γεγονοτος οτι το κρατος δεν ανελαβε τις ευθυνες του. Αυτο δεν εξεθρεψε την ανοχη στις αναρχικες ομαδες που καταστρεφουν χωρις τελειωμο; Ποιος θα πιστεψει οτι 300 εως 500 ατομα δεν μπορουν να ελεγθουν απο ενα κρατος με ποταμο ελεκτικων μηχανισμων και αστυναμιας; Το ζητημα δεν ειναι να ενοχοποιησουμε αυτους που μολις διαμαρτυρηθηκαν επηγαν παλι στα σχολεια και μετα στις διακοπες των Χριστουγενων. Αλλα να διερωτηθουμε γι αυτους που κατεχουν το συστημα. Διαβαστε το κεφαλαιο για τη διαρηξη της ισοροπιας μεταξυ αγορας, κοινωνιας και κρατους ή για τις συνεπειες στο κεφαλαιο που εχω αναρτησει στο μπλογκ μου για την οικονομικη μεταναστευση ως εργασια εμπορευμα. Για τον ρολο των ΜΜΕ δεν εχετε παρα να βρειτε εκει το κειμενο "ΜΜΕ και δημοκρατια" ή εαν δεν το βρειτε υπαρχει στο βιβλιο μου Η δημοκρατια ως ελευθερια. Και επισης απο το μπλογκ μου Η γλωσσα ως φορεας πολιτικου λογου και ιδεολογιας. Για τα ΜΜΕ σε οτι αφορα στο ρολο τους σημερα ποιος αραγε φταιει αυτοι που τα κατεχουν ασυδοτα ή αυτοι που τους παρεχουν την ασυδοσια και τελικα γινονται ομηροι τους; Το ζητημα σε μια αναλυση ειναι να αναζητησει κανεις τον πυρηνα του προβληματος, και να διακρινει τη θεραπεια, όχι να λειτουργησει ιδεολογικά, συμφωνα με τις επιλογες του ως πολιτης. Αλλο ο πολιτης αλλο ο πολιτικος επσιτημων. Σκοπος μου στο βιβλιο αυτο δεν ηταν αλλωστε να παρουσιασω τα γεγονοτα αλλα να επωφεληθω απο αυτα και να καταδειξω ποια ειναι η αιτιολογια τους και η κετευθυσνη της εξελιξης. Το συμπερασμα μου ομως για το αδιεξοδο του πολιτικου συστηματος της νεοτερικοτητας δεν ανεμενε τα Δεκεμβριανα για να το συναγαγω. Ειναι αποτελεσμα μακρας ερευνας που εστιαζεται στην θεωρια του κοσμοσυστηματος, αρα σε σφαιρικοτερες συνιστωσες του κοσμου. Σας ευχαριστω ομως για την αναγνωση και την κριτικη, ιδιως απο εναν παλιο θαμωνα της πολιτκης επιστημης που συνεχιζει να σκεφτεται και να λειτουργει με το διατακτικο της. Να ειστε καλα...